De geschiedenis van de frisbeesporten

Deze geschiedenis is samengesteld aan de hand van diverse bronnen op het internet, een aantal boeken over frisbee en voor de rest uit het geheugen van Ted Beute. Het is bedoeld als naslagwerk, maar ook ter leering ende vermaeck. Elke alinea begint met een jaartal en een titel.

De ontwikkeling van de frisbee

1871. De Frisbie Pie Company

In 1871 verhuisde molenaarszoon William Russell Frisbie naar Bridgeport, Connecticut om daar een bakkerij te openen, de Frisbie Pie Company. Zijn bakkerij was een succes en in korte tijd had hij meerdere filialen in de regio. Daardoor kwamen ook studenten van Yale uit New Haven in aanraking met zijn heerlijke taarten. Vanaf vroeg in de twintigste eeuw wierpen zij op de campus in hun vrije tijd met de deksels van de taartblikken, al zeggen sommigen nu dat het deksels van koekjesblikken waren die gebruikt werden om over te gooien. Er zijn inmiddels zelfs twee kampen die 'ruzie' maken over het precieze ontstaan van de frisbee, de Pie-Tin School en de Cookie-Tin School. Hoewel William Frisbie in 1903 stierf, zette zijn zoon Joe de winkelketen succesvol voort en diens weduwe Marian Rose Frisbie zelfs tot in 1958.

1920. Frisbie-ing

In de jaren twintig van de vorige eeuw werd er op Yale University al een soort tikspel met die deksels gespeeld. Via uitwisselingen ging deze trend naar andere universiteiten, ook omdat chauffeurs van de Frisbee Pie Company die dingen soms naar voorbijgangers gooiden. Eind jaren veertig wierpen in de pauzes op Harvard en Princeton vaak tientallen studenten tegelijk met deze aluminium deksels. Als er eentje verkeerd werd gegooid, waarschuwde men de omstanders met de kreet “Frisbie!”, de naam die op de deksels stond. Daarom noemde men dit tijdverdrijf op de colleges frisbie-ing. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd er ook in de kazernes door de soldaten veelvuldig met deze deksels gegooid. Een experiment waarbij aan een deksel een bom werd vastgemaakt, om die vervolgens verder te kunnen gooien, mislukte gelukkig.

1937. Fred Morrison

Reeds in 1937 gooiden de jonge timmerman Walter Frederick Morrison en zijn vriendin Lu op het strand naar elkaar over met het deksel van een popcornblik en toen die kapot ging met de koekjesschaal van zijn moeder. Later die zomer begonnen zij die plastic schalen te verkopen op het strand van Santa Monica in Californië, al floreerde die business niet heel erg. In de oorlog was Morrison piloot en daarna in 1946, inmiddels dus met meer kennis van aerodynamica, ontwierp hij de eerste echte schijf op de tekentafel. Morrison noemde hem de Wirlo-Way en hij sneed deze uit plastic. In die tijd kwamen UFO’s steeds meer in het nieuws en in 1948 ondersteunde investeerder Warren Franscioni uitvinder Fred Morrison met de financiering van een mal waarmee ze uit vloeibaar plastic (vliegende) schotels goten om mee over te gooien. Deze Flying Saucer was helaas nog erg kwetsbaar en in 1950 gingen Warren en Fred uit elkaar. Maar Morrison en vrouw Lu verbeterden hun schijf geleidelijk aan met nieuwer plastic en zo ontstond in 1951 de Pluto Platter die ze al snel in meervoud wisten te produceren. Uit 1954 stammen de eerste berichten over wedstrijden met deze schijf op Dartmouth College en dan met name het spel guts voor twee personen. Pas in 1956 verkreeg Morrison zijn eerste patent, maar dat was gek genoeg nog voor de oude Flying Saucer.

1955. Wham-O

Richard Knerr en Spud Melin van het bedrijfje Wham-O dat onder andere ook hoelahoeps en katapulten verkocht, kwamen in 1955 in aanraking met de derde schijf van Morrison. Zij hadden het zakelijke instinct om de Pluto Platter goed aan de man te brengen. Begin 1957 nam Wham-O Manufacturing Company het patent over van Fred Morrison en begon de echte massaproductie van schijven die ze eerst ‘Toy Flying Saucer’ noemden. Toen Knerr op één van zijn zakenreizen Harvard aandeed, zag hij daar het frisbie-ing gespeeld worden. De populariteit beviel hem zeer, evenals de term frisbie. Toen in augustus 1958 de Frisbie Pie Company ophield te bestaan, zag Wham-O haar kans. Het bedrijf nam de studentennaam over, maar verbasterde haar fonetisch naar frisbee, zodat er geen onduidelijkheid over de uitspraak zou zijn. Op 26 mei 1959 werd de naam Frisbee geregistreerd, trademark #679186. Bijna gelijktijdig, ook in 1958, maakte een zekere Bill Robes in het oosten van de VS, onafhankelijk van Wham-O, een disc uit plastic genaamd de Space Saucer die hij verkocht op universiteiten van de Ivy League. De frisbee was klaar voor massaproductie en grote verspreiding.

1964. Ed Headrick

Tijdens de jaren zestig verkocht Wham-O zijn frisbee al over het hele land. Een werknemer van het bedrijf in California, ingenieur Ed Headrick, verbeterde de disc aanmerkelijk. Hij varieerde het gewicht en de diameter van de schijf en in 1964 introduceerde Wham-O zijn ‘Professional Model Frisbee’. In november 1966 kwam ‘Steady’ Ed Headrick met een belangrijke aerodynamische aanpassing: kleine ringen op de bovenkant, de zogenaamde ‘Lines of Headrick’. Deze ringen maakten de frisbee veel stabieler tijdens de vlucht. Eind 1967 verkreeg hij voor slechts tien dollar het patent op die schijf, verrassenderwijs opnieuw de 'Flying Saucer' geheten. Met min of meer diezelfde frisbee gooien we nu nog steeds naar elkaar over, hoewel er inmiddels natuurlijk wel diverse merken en verschillende afmetingen / gewichten zijn.

1978. Wham-O en Discraft

In 1977 introduceerde Wham-O de 165 grams zware 80-mold als opvolger van de tot dan gebruikte Master. De 80-mold had veel meer stabiliteit, zelfs in winderige omstandigheden. Opeens werd het gooien van een forehand veel eenvoudiger. Deze 80-mold werd in 1978 in de zevende editie van de ultimate spelregels, een IFA-brochure, aangeduid als officiële wedstrijdschijf. In 1981 lanceerde het Amerikaanse Discraft zijn 175 grams ultrastar als concurrent van de Wham-O schijf, met een updated versie uit 1983 die steeds meer gebruikt werd bij ultimate toernooien, nadat er wat problemen waren met de nieuwe mold van Wham-O waardoor die schijven niet erg stabiel vlogen. Het bedrijf kwam nog wel met een vergelijkbare disc, de 175 grams u-max, maar het was reeds te laat. Vooral in de VS speelde toen bijna iedereen al met Discraft. In 1991 werd de ultrastar door de wereldbond erkend als standaard wedstrijdschijf voor ultimate en is dat nog steeds. Daarnaast worden er inmiddels door de WFDF nog vier 175 grams wedstrijdschijven officieel erkend, namelijk de Daredevil gamedisc, de Yikun ultipro, de Eurodisc organic en de X-Com standard. Daarnaast de Innova pulsar als trainingsschijf.

De ontwikkeling van de frisbeesporten, toernooien en organisatie

1958. International Frisbee Tournament

In 1958 ontstond in Escabana, Michigan een jaarlijks frisbeetoernooi. De zeer enthousiaste familie Healy organiseerde dat op haar grondgebied. Men speelde daar voornamelijk 5-tegen-5 guts, maar ook andere vormen van frisbee zoals distance en tag. Met steeds meer enthousiaste deelnemers groeide het evenement gestaag en omdat er ook Canadezen op af kwamen, besloot men tot de naam International Frisbee Tournament. In 1968 werd ook freestyle op het IFT erkend als aparte frisbeesport.

1965. Het eerste disc golf

Hoewel er al uit 1926 berichten stammen van kinderen in Vancouver die met tinnen deksels in golfparken gooiden, een feit dat zich in de jaren ’30 en ’40 her en der wel vaker voordeed, evenals in de ’50 en ’60 jaren met plastic schijven, waren dat altijd op zichzelf staande groepjes die als volwassenen meestal stopten met dat tijdverdrijf. Waarschijnlijk realiseerden die mensen zich later dat zij eigenlijk voorlopers waren geweest van disc golf. Ook recreatiemedewerker George Sappenfeld liep in 1965 geregeld met schijven in het park te gooien. Maar toen hij drie jaar later beheerder werd van een echt golfpark, belde hij Wham-O met een vraag over sponsoring van zijn activiteit. Ed Headrick stuurde een aantal frisbees en hoelahoeps als doelen, maar hoewel ze elkaar een jaar later tegenkwamen en George driftig reclame maakte voor zijn plannen, kon hij Headrick nog niet overtuigen en leefde het frisbee golf nog een aantal jaar niet bij Wham-O. Het was bijvoorbeeld ook niet opgenomen in het beroemde Official Frisbee Handbook uit 1972, geschreven door Goldy Norton. Maar reeds uit 1970 stammen de eerste vermeldingen van disc golf wedstrijden in Rochester, New York waar een kleine, geïsoleerde groep fanatiek trainde en speelde. Reeds in 1972 organiseerden zij daar het Annual City of Rochester Disc Golf Championship.

1968. De oprichting van de IFA en de Rose Bowl

Na verregaande contacten met de IFT-groep uit Michigan, richtte Steady Ed in Los Angeles de International Frisbee Association in 1968op. Die IFA begon meteen een maandelijkse nieuwsbrief uit te brengen. Headrick ontwierp vervolgens de eerste regels voor distance, guts en freestyle, later ook voor disc golf. Natuurlijk publiceerde de IFA-nieuwsbrief al die spelregels. Daarna organiseerde de IFA in 1968 een Masters Tournament in de Rose Bowl te Pasadena waar Jay Shelton kampioen werd.

1968. Het ontstaan van Freestyle

Vroeg in 1968 erkende men op het International Frisbee Tournament in Escabana, Michigan reeds de nieuwe spelvorm freestyle. Toevallig datzelfde jaar begon op de universiteit van Berkeley een groep frisbeespelers fanatiek te freestylen. Victor Malafronte was één van hen en hij wordt nu beschouwd als de uitvinder van de forehand ofwel sidearm. Toen de ploeg uit Berkeley in 1970 naar het IFT in Michigan kwam, veranderden zij het freestyle daar behoorlijk. In de jaren erna ontwikkelde zich een echte freestylecultuur en werd freestylen opeens erg populair, met veel nieuwe trucs als gevolg. In 1974 deed Kerry Kollmar de allereerste ‘air-brush’ en de eerste ‘nail-delay’ van Freddie Haft stamt uit 1975. Eind jaren zeventig sponsorde Wham-O een groot freestyle toernooicircuit dat elk jaar zijn finale kende in de Rose Bowl in Pasadena, California. Maar toen het bedrijf in 1981 haar steun introk ging de populariteit van deze frisbeesport langzaam achteruit.

1969. Het ontstaan van ultimate

Reeds in 1966 ontwikkelden Amherst studenten waaronder Jared Kass een frisbee teamspel met aspecten van football, basketbal en voetbal. Nadat hij tijdens een zomerkamp in 1968 het basisidee aangereikt had gekregen van toenmalig instructeur Kass, bedacht de zestienjarige scholier Joel Silver in het najaar van 1968 voor zijn vrienden op Columbia High School in Maplewood, New Jersey een frisbeespel dat losjes gebaseerd was op datzelfde spel. Voorjaar 1969 werd de eerste officiële wedstrijd gehouden op de parkeerplaats van de school tussen leden van de leerlingenraad en de redacteuren van de schoolkrant. Een schooljaar later had hun high school een echt team dat eerst alleen nog maar onderlinge potjes speelde. Dat jaar 1970 typte Silvers vriend Buzz Hellring de eerste spelregels uit, hij noemde het spel Speed Frisbee. Later werden die spelregels verbeterd door Hellring, Silver en hun vriend Jon Hines. Ze noemden het spel Ultimate Frisbee, want dat had Jared Kass op het zomerkamp een keer geroepen : “This is the ultimate game !” Nog in datzelfde 1970 werd de eerste officiële wedstrijd tegen een andere school gespeeld. Columbia HS won met liefst 43-10 van Millburn HS.

1972. Ultimate op colleges

Oud-scholieren van de high schools uit die scholenleague namen het ultimate mee naar colleges in het oosten van het land. In 1972 werd de eerste universiteitswedstrijd gespeeld tussen de Rutgers Knights en de Princeton Tigers, overigens met scheidsrechter, voor een publiek van meer dan duizend toeschouwers. Rutgers won ( met 29-27 ) net als 103 jaar daarvóór toen op dezelfde plek ploegen van die twee universiteiten de eerste intercollegiale American football-wedstrijd hadden gespeeld. Reeds in 1973 begon er een competitie met drieëntwintig collegeteams en in 1975 waren de eerste National Collegiate Championships op Yale, daar waar het ooit allemaal was begonnen met de deksels. Weer wonnen de Rutgers Knights, net als in 1976 toen het toernooi was omgedoopt tot National Ultimate Frisbee Championship.

1972. Frisbee als wereldwijde sport

Ook op plekken buiten de VS werd de frisbeesport al snel bekend. In 1972 organiseerde men in Toronto reeds de Canadian Open Frisbee Championships met guts, double disc court en distance, en in 1974 in Vancouver introduceerden Ken Westerfield en Jim Kenner ( de oprichter van Discraft ) op die COFC freestyle. Maar in 1975 was ultimate op de Canadian Championships nog slechts een demonstratiesport. Vergeleken met de zuiderburen duurde het dus wat langer voordat ultimate echt in Canada doordrong. Pas in 1979 werd in Toronto een ultimate club opgezet en in die stad is nu de oudste, nog steeds bestaande city league. Het duurde echter tot 1987 voordat er in Vancouver een echt nationaal kampioenschap ultimate werd georganiseerd. Eveneens vroeg in de jaren zeventig vloog de frisbee ook naar Europa en landen als Japan en Australië waar men in respectievelijk 1975 en 1976 een nationale bond opzette. In beide landen won het frisbee snel aan populariteit en in 1978 stuurden beide landen al deelnemers naar het WK in Pasadena. In 1979 volgde Nieuw-Zeeland met een bond.

1973. Frisbeesport in Europa

Noord-Amerikaanse toeristen en expats brachten de schijf begin jaren zeventig naar Engeland, Zweden, België, Frankrijk en iets later naar de rest van Europa. In het Verenigd Koninkrijk en Zweden sloeg het frisbee snel aan en respectievelijk in 1973 en 1974 richtte men daar een nationale frisbeebond op, de UK FDA en de Svenska Frisbee Förbundet. Dit voorbeeld werd gevolgd door België, Frankrijk en Oostenrijk in 1977. Nadat in 1978 Finland, Nederland en Denemarken en een jaar later Italië en Noorwegen volgden met een eigen federatie, werd in 1980 in Parijs het eerste Europees kampioenschap ultimate georganiseerd. In 1981 herdoopten de Britten hun bond tot British Ultimate Federation ( inmiddels UK Ultimate ) en in datzelfde jaar werd de Europese bond EFDF gevormd. Hoewel in 1979 al voor het eerst ultimate werd gespeeld in Duitsland en onze oosterburen in 1981 reeds hun eerste DM hielden, waren de Duitsers erg laat met het oprichten van een eigen frisbeebond, pas in 1991, de Deutscher Frisbee Verband. In 1983 werd de frisbeesportbond in Zweden lid van de nationale sportconfederatie en daarmee de eerste officieel geaccepteerde frisbeebond.

1974. Dan Roddick en de verspreiding van disc golf

Toen de disc golfers uit Rochester in de IFA-nieuwsbrief las dat er buiten hun groep om een groot aantal mensen op allerlei manieren bezig was met frisbeesport, doopten ze hun toernooi om tot American Flying Disc Open en in 1974 loofden ze zelfs een auto uit voor de winnaar. Ook Ed Headrick kwam langs in Rochester en ontdekte daar pas echt het disc golf. Hij huurde Dan Roddick, de winnaar van AFDO ‘74, in als medewerker van Wham-O. Dan ‘Storck’ Roddick werd het hoofd van het Sports Promotion Department. Nadat The Storck hem wees op de populariteit en de mogelijkheden van disc golf, begon Headrick steeds meer te geloven in deze frisbeesport. In 1975 maakte hij disc golf een onderdeel van het WK Frisbee en in datzelfde jaar legde Ed samen met zijn broer Ken in Pasadena de eerste course aan. Hij was daarna zo overtuigd van het succes van disc golf, dat hij zijn baan bij Wham-O opgaf en vervolgens in 1976 de Disc Golf Association Company oprichtte, een bedrijf dat courses over het hele land wilde uitleggen.

1974. Eerste WK’s

Wham-O besloot het succes van de schijf uit te breiden en sponsorde een groot toernooi dat ze wereldkampioenschap noemden. In 1974 werd in de Rose Bowl in Pasadena dat eerste WK Frisbee voor individuele spelers gehouden, uiteraard met alleen maar Noord-Amerikaanse deelnemers. Onderdelen waren distance, guts en freestyle, Victor Malafronte (m) en Jo Cahow (v) werden de eerste overall wereldkampioenen. In 1975 waren er weer World Frisbee Championships met inmiddels ook disc golf als onderdeel, terwijl ultimate een demonstratiesport was, net als in 1976. Voor vele duizenden enthousiaste toeschouwers werd er beide jaren een East-West all-star game gehouden waarbij een goal drie punten waard was en een score in de ‘hotspot’ midden in de endzone zelfs vijf punten. Veel spelers gooiden toen trouwens nog overhand worpen in plaats van forehands. In 1977 was tijdens het WK de eerste nationale ultimate-finale tussen de winnaars van oost en west, Penn State en Santa Barbara. De Condors uit Santa Barbara wonnen, net als een jaar later. In 1978 waren er op het wereldkampioenschap in Pasadena behalve Amerikanen en Canadezen ook deelnemers uit Japan, Zweden, Engeland, België en Australië. Datzelfde jaar werd ook double disc court toegevoegd aan WFC en in 1982 werd ook discathon onderdeel van het WK. Gek genoeg werden bij de wereldbond pas vanaf het wereldkampioenschap ‘83 de aparte gutskampioenen erkend.

1977. De PDGA en andere bonden

Gaandeweg werd disc golf steeds populairder en samen met andere spelers richtten Roddick en Headrick in 1977 de Professional Disc Golf Association op. Headrick had trouwens eerder al het trademark op de term disc golf en het patent op de pole hole verkregen. Later droeg hij deze rechten allemaal over aan de PDGA, zodat hij weer verder kon met het ontwerpen van disc golfcourses. In 1982 organiseerde Ed Headrick samen met de PDGA het eerste World Disc Golf Championship waar Harold Duvall de eerste wereldkampioen disc golf werd. Roddick was later ook stuwende kracht bij de oprichting van de Freestyle Players Association en de Guts Players Association, beide in 1978. De oprichting van de Amerikaanse Ultimate Players Association, tegenwoordig USA Ultimate, vond plaats in 1979. Meteen dat jaar was ook de eerste echte editie van het nationale ultimate kampioenschap met de winnaars van de vijf regio’s. Eerste kampioen van dit toernooi onder auspiciën van die UPA, het nu wereldberoemde Nationals, was Glassboro State College.

1978. Indoor ultimate en Vintertrofén

Het oudste ultimate van ons continent stamt uit Zweden en daar werd vanwege het klimaat natuurlijk ook veel indoor ultimate gespeeld, zo’n zeven a acht maanden per jaar. De eerste indoor ultimate wedstrijd werd gehouden in 1977 tussen Skogshyddans en Halmstad. Aansluitend werd begin 1978 in Gothenburg voor het eerst het beroemde Vintertrofén toernooi georganiseerd door de club Skogshyddans. In 1984 volgde het eerste EK Indoor ultimate voor clubteams (EUICC) in Colchester in Engeland en dat toernooi werd in 1989 en in 1995 in Utrecht georganiseerd. In 1997 werd voorlopig het zevende en laatste EUICC voor clubs gehouden in Zweden. Daarna was de Winter Trophy in Gothenburg jarenlang het officieuze EK voor clubteams uit heel Scandinavië, Duitsland en soms ook uit Engeland en ons land. Dat toernooi werd het langstlopende toernooi ter wereld met achtendertig afleveringen, totdat het in 2015 plotseling zijn laatste editie kende. Kong Volmer, een ander beroemd indoortoernooi werd in 1986 opgericht te Farum in Denemarken.

1980. European Ultimate Championships

In 1980 werd in Parijs het eerste Europees Kampioenschap ultimate georganiseerd, tegenwoordig European Ultimate Championships geheten, het eerste echte internationale landentoernooi in de geschiedenis van de frisbeesport. Dat eerste EUC werd gespeeld met zeven nationale teams en kampioen werd Finland, vóór Engeland en Zweden. Datzelfde jaar werd in Brussel ook het eerste EK Frisbee voor individuele spelers georganiseerd. En in 1981 was het tweede EUC in Milaan met acht deelnemende landen en Zweden als winnaar. De eerste Europese dameskampioen in ultimate was ook Finland, in 1982 te Obertraun met twee tegenstanders. In 1985 werd het European Ultimate Championship weer in Obertraun gehouden en vandaar elke twee jaar tot en met 1997, toen door de wereldbond een vierjarencyclus werd voorgesteld. Achtereenvolgens 1987 in Keulen en in 1989 in Vejle waar een U20 juniordivisie werd toegevoegd. Daarna in 1991 in Colchester, 1993 in Arnhem (!) en in 1995 in Fontenay-le-Comte waar voor het eerst een Open masters divisie werd gespeeld, in 1997 in Street (GB). Vervolgens was er zes jaar pauze, maar in 2003 was het EUC weer terug in Fontenay-le-Comte met voor het eerst een mixed divisie. Daarna in 2007 in Southampton met een dames U20 en een open U17 divisie, in 2011 in Maribor waar de juniordivisies geen deel meer uitmaakten van het toernooi, 2015 in Kopenhagen met women masters erbij, 2019 in Györ helemaal zonder masters divisies en 2023 in Limerick. Deze laatste editie was -hoewel nat- erg succesvol en kende een verrassende winnaar in de open divisie, namelijk België.

1983. WK ultimate in Gothenburg

De eerste wereldkampioenschappen ultimate in 1983, gehouden in Gothenburg, waren een soort vervolg op de succesvolle EK’s daarvóór. Er waren in totaal 11 deelnemende ploegen uit slechts vier landen: Zweden, Finland, Oostenrijk en het uitgenodigde Verenigde Staten. Winnaars werden zowel in de dames als open divisie de clubteams (!) die de VS vertegenwoordigden. Ook was er een junior open divisie met spelers tot 20 jaar zonder Amerikaanse deelname, zodat Finland die titel opeiste. Op datzelfde WK was meteen ook een guts divisie - gehouden met voornamelijk ultimate spelers - waar Zweden won. Daarna bleef guts onderdeel van de ultimate wereldkampioenschappen voor landenteams. Het toernooi heette voortaan dan ook World Ultimate and Guts Championships of WUGC.

1984. WFDF en WK Overall

In 1982 werd binnen de International Frisbee Association besloten de mannen categorie van alle frisbeesporten voortaan open divisie te noemen, zodat vrouwen daarin ook konden meespelen. Toch was het IFA veelal gericht op Noord-Amerika. Op het WK van 1984 waren er heftige discussies over hoe men verder moest in de wereld en vervolgens werd eind 1984 de World Flying Disc Federation opgericht met de Brit Charlie Mead als voorzitter, meteen al 30 aangesloten landen en in totaal zo’n 100.000 spelers. Deze WFDF organiseerde in 1987 het eerste echte WK Overall met deelnemers uit de hele wereld. In 1989 was Mats Bengtsson (Zwe) de eerste niet-Amerikaanse winnaar. Dit individuele wereldkampioenschap werd voortaan steeds om het jaar gehouden, terwijl in de even jaren iedereen naar het US Open kwam. Spelers komen op de World Overall Championships tegen elkaar uit op de disciplines distance, accuracy, discathon, disc golf, double disc court, freestyle en self caught flights (MTA en TRC) en er wordt behalve per onderdeel vooral ook een overall winnaar gekroond. In 2017 switchte de WFDF naar een vierjarencyclus, hoewel de editie van 2021 een jaar werd uitgesteld vanwege corona. Dus was in 2022 in San Diego het laatste WOC. Overall frisbee leeft vooral in de VS en Scandinavië en in mindere mate in Japan, Canada en Duitsland.

1989. WUGC en … WUCC

Vooral in Amerika was men meer en meer bezorgd om de Europese all-star nationale teams en om die trend te counteren organiseerde de World Flying Disc Federation in 1989 haar eerste wereldkampioenschap voor clubteams, de World Ultimate Club Championships in Keulen. Uiteraard gaven de Amerikaanse kampioenen bij dames en heren op dit WUCC de toon aan. In 1990 in Oslo was er tijdens het WUGCvoor het eerst ook een divisie voor masters, voor spelers van toen nog boven de 30 jaar. Het jaar daarna was WUCC in Toronto en in 1993 kwam men naar Madison in de VS. Op beide toernooien heerste in de open divisie het destijds beroemde en beruchte team New York, New York met de zeer intense aanvoerder Kenny Dobyns. Dat team was één van de laatste exponenten van uglimate, hoewel de New Yorkse ploeg daarnaast ook gewoon erg goed was. In 1995 kwam WUCC terug naar Europa, naar Street in Engeland, wat een boost betekende voor de Europese club scene. Twee jaar later moesten alle teams weer over de grote plas naar Vancouver. Steevast waren de kampioenen in zowel de open als dames divisie teams uit de VS.

1999. Wereldwijde groei jaren negentig en nul

Gedurende de jaren negentig en nul groeide de frisbeesport over de hele wereld hard met nieuwe bonden in Zuid-Amerika, Oost-Europa, Zuid-Afrika en Zuidoost-Azië. In de even jaren waren er telkens WK’s voor landenteams of WUGC’s, de oneven jaren waren voor de clubkampioenschappen of WUCC’s. Op het WUCC 1999 in St.Andrews werd de mixed divisie ingevoerd. Het Amerikaanse Red Fish, Blue Fish was de eerste mixed wereldkampioen. De open finale was één van de spannendste finales ooit. Het beroemde Death or Glory uit Boston speelde tegen het Finse Liquidisc van aanvoerder Timo Vaskio. DoG won letterlijk door één foutje van Timo met 21-19. Dit was meteen het laatste toernooi waar wedstrijden tot 21 punten werden gespeeld, want vanaf 2000 werd er gespeeld tot de 17. Na het WK voor landenploegen in Heilbronn in 2000 besloot de WFDF een vierjarencyclus op te zetten, zodat in 2004 het volgende WUGC in Turku werd gehouden. Tijdens dat wereldkampioenschap in Finland was het erg slecht weer en werden de velden behoorlijk verwoest, waardoor de frisbeeclub uit die stad ruim vijftien jaar niet meer op die voetbalvelden mocht spelen.

2001. BULA en beach ultimate

Het eerste bekende strandtoernooi ter wereld was in 1986 in Texas, in 1989 gevolgd door Paganello, het internationale strandtoernooi in Rimini. Reeds in 1999 werd in Italië onder aanvoering van Paganello voorman Jumpi Miscione gesproken over een aparte federatie voor beach ultimate en in 2001 werd in Rimini met organisatoren van 20 grote strandtoernooien de Beach Ultimate Lovers Association opgericht. De charismatische Portugese Nederlander Patrick van de Valk werd voorzitter en is dat nog steeds. In 2003 werd BULA volwaardig lid van de WFDF. In 2004 hield BULA haar eerste WK Beach of WBUC in Figuera da Foz. Er waren zelfs deelnemers van WUGC in Finland die met een Magic Bus helemaal naar dat wereldkampioenschap in Portugal kwamen. In 2007 was WBUC in Maceio, in 2008 was er een EK of EBUC in Le Pouliguen, in 2011 weer een WK in Lignano Sabbiadoro en in 2013 een EK te Calafells. Daarna in 2015 was er een WBUC in Dubai waartegen wel wat weerstand was in de ultimate community, vanwege de mensenrechtensituatie in dat land. De WFDF herzag na dat toernooi haar kalender en dat leverde reeds in 2017 een hernieuwd WK Beach op, ditmaal in Royan. Hoewel de VS daar de meeste divisies domineerde, was de gouden damesmedaille na een prachtige comeback in de finale voor Rusland. EBUC 2019 was in Portimao, terwijl WBUC 2021 uiteraard werd uitgesteld, zodat in 2023 het WK in Long Beach zal zijn. Vaste deelnemer op die grote beach toernooien is steeds het imaginaire land Currier Island, een internationaal pick-up team, typerend voor de relaxte sfeer bij beach ultimate.

2001. World Games

Reeds in 1989 in Karlsruhe was ultimate als exhibitiesport aanwezig op de World Games, het kleine broertje van de Olympische Spelen. Vervolgens werd de WFDF in 1995 lid van de International World Games Association, maar pas in 2001 in Akita was mixed ultimate volwaardig onderdeel van die wereldspelen, gevolgd door Duisburg in 2005 en Kaohsiung in 2009. Tijdens die WG’s waren steeds zes landenteams aanwezig, de vijf meest succesvolle landen van het voorafgaande WUGC en de thuisploeg. In 2013 waren de World Games in Cali en was ultimate veruit het meest aansprekende onderdeel van dat event. Voor een tribune met 45.000 dolenthousiaste Colombianen won het Amerikaanse team overtuigend de finale van Australië. In 2017 werden de World Games gehouden in Wroclaw. De VS wonnen daar de finale van het verrassend sterke Colombia. In Birmingham, Alabama in 2022, door corona een jaar uitgesteld, waren er op de WG voor het eerst acht teams aanwezig waaronder drie Europese ploegen, acht teams met slechts 14 spelers. Duitsland kwam in de pool verrassend sterk voor de dag met overwinningen op de VS en Canada, maar uiteindelijk wist de Verenigde Staten het toernooi toch weer te winnen in een finale tegen Australië. In 2025 zullen de twaalfde World Games worden gehouden in Chengdu.

2003. Internationale jeugdtoernooien

De EFDF en later EUF organiseerde vanaf 2003 in Tallin tijdens de oneven jaren aparte EJK’s of European Ultimate Youth Championships voor Under20 en Under17. En hoewel er al vanaf 1983 een Junioren divisie was op het reguliere WK, begon de wereldbond vanaf 2012 in Dublin een apart toernooi voor U20 met zowel een open als een dames divisie. In 2014 combineerden de WFDF en de EUF hun EYUC en WJUC in Lecco. In 2016 was er een EYUC voor alleen U17 in Gent, in 2017 was er een compleet EYUC in Veenendaal, georganiseerd door TD’s Daan Remmers en Ted Beute. In 2022 herhaalden WFDF en EUF hun coöperatie toen zich uit Europa nauwelijks jeugdteams inschreven voor WJUC in de Dominicaanse Republiek. Het tot JJUC omgedoopte toernooi werd gehouden in Wroclaw en bevestigde een trend die op de EYUC’s al jaren te zien was : hoewel de VS als kampioen ongenaakbaar was, hebben vooral Frankrijk maar ook Italië zeer sterke jeugdafdelingen die de rest van Europa inmiddels ver achter zich hebben gelaten. Het EYUC van 2024 voor alleen U17 zal wederom in Gent gehouden worden.

2006. European Ultimate Championships Series

In 2006, een jaar na het laatste EK Outdoor voor clubs (EUCC) in Rostock, werd uit onvrede met de trage vierjarencyclus van de wereldbond een jaarlijks Europees clubkampioenschap opgericht, de European Ultimate Championship Series. Het eerste jaar werden de beste ploegen van EUCC uitgenodigd. Maar met het Amerikaanse systeem als voorbeeld werd Europa vanaf 2007 ingedeeld in vier, later vijf regio's. Eind augustus werden in die regio’s Regionals gespeeld voor zowel open als dames clubs en sinds 2013 ook voor mixed ploegen. Deze EUCR’s werden gevolgd door centrale Finals ofwel de EUCF begin oktober. In open waren daar de laatste jaren steeds de beste 24 club teams aanwezig, bij dames en mixed de beste 12 ploegen, vanaf 2023 zelfs 16 teams. Hosts vanaf 2006 waren Florence, Basel, Parijs, Londen, Lloret de Mar, Brugge, Frankfurt, Bordeaux, Frankfurt, Wroclaw, Frankfurt, Caorle, Wroclaw, Caorle, in 2020 afgeblazen, Brugge, Caorle en Wroclaw. In de open divisie won het Engelse Clapham inmiddels tien titels, de laatste daarvan in 2023. Het Londense Iceni was tussen 2011 en 2015 ook vijf jaar achter elkaar winnaar bij de dames. Nederlands succes was er in de mixed divisie met goud voor GRUT in 2017, 2021 en 2022 en een tweede plek in 2016, 2019 en 2023. In 2024 gaan alle drie de divisies naar 16 teams en kwalificeren clubs zich niet langer via de EUCR’s, maar via een ranking systeem waarbij diverse toernooiresultaten tijdens het jaar mee tellen.

2006. WK ultimate op het zuidelijk halfrond

Na WUCC 2002 op Hawaii waar in alle vier de divisies minimaal de eerste zes teams uit de VS of Canada kwamen en WUGC in Turku, werd er in november (!) 2006 voor het eerst een wereldkampioenschap op het zuidelijk halfrond georganiseerd, namelijk in Perth. Bij absentie van de sterkste Noord-Amerikaanse teams die Nationals ( twee weken daarvóór ) belangrijker vonden, waren er voor het eerst non-VS winnaars. De beroemde Buzz Bullets uit Tokyo wonnen de open divisie, terwijl in de geheel Japanse damesfinale MUD van UNO won. In mixed, vanaf dat jaar veruit de grootste divisie met 40 teams, won Team Fischer Price uit Vancouver. Twee jaar daarna was er een WUGC in datzelfde Vancouver. Hoewel de VS het vrouwentoernooi regulier wonnen tegen Japan, kende de open divisie een verrassing met een mooie overwinning van het thuisland op de grote zuiderbuur. Canada won ook in mixed, overigens in een finale tegen Japan.

2009. EUF en EFDF

In 2009, min of meer als opvolger van de dan al jaren wat inactieve EFDF, werd de European Ultimate Federation opgericht. Deze EUF moest voortaan alle Europese ultimate spelers vertegenwoordigen. De EUF kreeg commissies voor Jeugd, Open, Dames, Mixed, Masters en Spirit en een zeer actieve voorzitter, de Oostenrijker Andrea Furlan die tot op de dag van vandaag chairman is. De EUF was en is de organisator achter de EUCS, het jaarlijkse clubkampioenschap. Maar ook achter het Europese jeugdkampioenschap of EYUC, het EK ofwel EUC en het EK voor masters ofwel EMUC(C). In 2014 werd in Lecco de European Flying Disc Federation heropgericht als dochter van de wereldbond WFDF. Dit was vooral een politieke daad richting de European Games van 2019 en bovendien om het IOC gunstig te stemmen in de strijd voor legitimiteit. De EFDF heeft onder zich de EUF en de European Disc Golf Federation. Haar huidige voorzitter is de Franse Haude Hermand die trouwens ook deel uitmaakt van het EUF-bestuur. Nu in 2023 zijn de nationale bonden van 36 Europese landen ( en Israël ) aangesloten bij de EUF, met in totaal ongeveer 26.000 geregistreerde leden, al zijn momenteel Rusland en Belarus natuurlijk geschorst. De commissies Open, Dames en Mixed zijn verdwenen, tegenwoordig is er naast Youth en Spirit een Competition en een Athletes’ Committee, daarnaast heeft de EUF nu een DEI ( Diversity, Equity and Inclusion ) en een IT commissie. Vanaf 2021 heeft de EUF een betaalde werknemer die op alle toernooien event manager is, vanaf 2022 ook een stagiair voor social media.

2010. U23 / U24

In 2010 organiseerde de WFDF in Florence voor het eerst een landentoernooi voor Under23, overigens nog zonder de VS als deelnemers. Dit wereldkampioenschap voor spelers in een studentenleeftijd, spelers die vaak nog net niet goed genoeg waren voor de nationale teams, werd in 2013 herhaald in Toronto en in 2015 in Londen ( als voorbereiding voor WUGC een jaar later ). Beide keren won de VS alle drie de divisies, trouwens net als in 2018 in Perth, 2019 in Heidelberg, 2021 in Limerick en in 2023 in Nottingham. Vanaf 2018 kreeg deze divisie een andere naam, namelijk U24. Het ging om dezelfde leeftijdsgroep, maar nu waren de definities van U17, U20 en U24 gelijk getrokken. Dit toernooi in januari 2018 had eigenlijk in de zomer van 2017 gespeeld moeten worden, maar januari is in Australië natuurlijk een zomermaand. In Perth bood Italië in de open divisie verrassend goed tegenstand aan de VS en verloor ternauwernood met 13-15. In 2019 werd een Nederlands Mixed Team voornamelijk bestaande uit GRUT spelers, licht teleurstellend zesde op het toernooi in Zuid-Duitsland en in 2023 stond België in de open finale tegenover de VS, een voorbode van hun latere EUC succes.

2010. Wereldkampioenschappen jaren ‘10

Toen op WUCC2010 in Praag de beste VS clubs weer terug waren, kende de open divisie meteen weer een geheel Amerikaanse eindstrijd tussen grootmachten Revolver en Sockeye. De dames finale daar was één van de allermooiste dameswedstrijden ooit waarin Fury met 17-16 won van UNO. CLX uit de Verenigde Staten won het mixed. WUGC2012 vond plaats in Sakai, Japan. De Japanse dames wisten dit toernooi eindelijk de VS te verslaan, maar in de open finale was de VS veel te sterk voor GB. Er was in die divisie behoorlijk wat controverse over de veel te fysieke match tussen Canada en Japan, die verontwaardiging opriep vanuit de hele ultimate community. Canada won daar wel het mixed goud. Na enkele weken nat weer dat ook het voorafgaande WJUC parten speelde, was WUCC 2014 in Lecco bijna verregend. Man en macht ( zelfs helikopters ! ) werden ingezet om de velden nog enigszins bespeelbaar te maken. De finalisten kwamen als vanouds alle zes uit de VS. Dit WUCC was een super groot evenement met 161 teams in vijf divisies. Met ruim 2500 sporters en coaches was dit ook veruit een record voor de frisbeesport, maar hierna besloot de WFDF om de masters divisies voortaan uit dit toernooi te halen. Het voorlopig laatste WK ultimate en guts voor landenploegen in 2016 was net ten noorden van Londen. Ook op dit WUGC was de regen spelbreker en lang niet alle wedstrijden konden worden afgemaakt, omdat het complex was gehuurd van een professionele voetbalclub die haar velden niet wilde verwoesten. De open finale tussen de VS en Japan wordt beschouwd als één van de meest efficiënte wedstrijden ooit en is het bekijken waard. Twee jaar daarna ging men voor WUCC 2018 naar Cincinnati. Alsof de duvel ermee speelde werden de laatste dagen van ook dat toernooi verpest door slecht weer. Veel plaatsingswedstrijden werden afgelast, maar de (ingekorte) finales werden wonder boven wonder afgewerkt in een indoor voetbalhal. Omdat het publiek - uitgespeelde toernooispelers - in deze hal heel dicht op het veld stond, was er die dag een super sfeervolle ambiance die nog vaak wordt aangehaald.

2011. PAUC en OAUC

Behalve de dertiende EUC, het continentale kampioenschap van Europa, gehouden in Maribor en uiteraard georganiseerd door de EUF, begroetten twee andere werelddelen hun eerste continentale kampioenschap in 2011. De eerste Pan-American Ultimate Championships (PAUC) vonden plaats in Medellín met drie divisies, weliswaar voor clubteams. De paar VS-ploegen die de moeite hadden genomen om naar Colombia af te reizen, kaapten de prijzen weg. En op Taiwan in de Kaohsiung was de eerste editie van de Asia Oceanic Ultimate Championships (AOUC) met deelname van tien landen in drie divisies. De nationale teams van Japan en Australië, echte ultimate grootmachten, heersten tijdens dat toernooi. Tijdens een congres op dat event werd de Aziatische bond AFDF opgericht, al werd de naam van deze federatie tijdens het kampioenschap van 2019 op voorspraak van de Japanse voorzitter Fumio Morooka veranderd in Azië Oceanië Flying Disc Federatie. De oprichting van een Pan-Amerikaanse federatie PAFDF duurde nog tot 2014.

2012. Semiprofessioneel ultimate

In 2012 werd in de VS de stap gezet naar semiprofessioneel ultimate. Op grotere velden, met scheidsrechters en behoorlijk aangepaste regels met bijvoorbeeld yardage-straffen startten acht teams in het oosten van het land deze American Ultimate Disc League. De spelers kregen per wedstrijd nauwelijks betaald, maar hadden vooral zelf geen onkosten. In 2013 werd de AUDL groter maar kreeg concurrentie van de Major League Ultimate, nota bene opgezet door de eigenaar van de eerste AUDL-kampioen Philadelphia Spinners. Dat jaar deden meer gerenommeerde clubspelers mee in deze leagues en onze Erik Doesburg speelde bij de Seattle Rainmakers (MLU). In 2014 breidde de AUDL zich uit naar de westkust, terwijl de MLU zich consolideerde, evenals in 2015. In 2016 breidde de AUDL zich uit naar het zuiden. Nieuwe trend dat jaar was het ontstaan van enkele all-star teams met ingevlogen topspelers, hetgeen het niveau ten goede kwam. De MLU daarentegen stopte plots aan het einde van dat seizoen 2016, dus vanaf 2017 had de AUDL de (spelers-)markt voor zich alleen. Met ongeveer 24 teams in vier divisies bouwde deze league de jaren daarna rustig aan haar toekomst. In 2018 deed onze Ben Oort behoorlijk succesvol mee met de Toronto Rush. In dat jaar werd de league wel bedreigd door een boycot van spelers en speelsters die speelmogelijkheden voor vrouwen wensten. Mede daardoor ontstond in 2019 de Premier Ultimate League, een semipro league voor vrouwen met in dat eerste jaar acht ploegen, in 2020 twaalf. Beide jaren won Revolution ( uit Medellín, Colombia ) deze competitie. In dat tweede jaar begon in het westen ‘tegenhanger’ Western Ultimate League met zeven ploegen, inmiddels zijn dat er acht. Zowel PUL als WUL hadden (hebben) spelregels die veel dichter bij de normale regels staan en de verwachting is dat beide vrouwen leagues op termijn zullen fuseren, of op zijn minst hun beider kampioenen tegen elkaar zullen laten uitkomen. Voorts ontstond er in 2019 down under de Australian Ultimate League. Deze competitie voor mixed ultimate kende zes teams en speelde 6-tegen-6. Helaas moest deze semiprofessionele league een jaar later vanwege de pandemie stoppen. In 2023 speelde Ben Oort nogmaals in de AUDL, maar dit keer met DC Breeze. Helaas voor Ben was de laatste jaren het sterrenteam van New York Empire, uitkomend in dezelfde East divisie, een klasse apart, zodat zijn Breeze zich niet voor het championship weekend kwalificeerde.

2013. Indoor en WFDF

Hoewel er in grote delen van Europa met ongeveer dezelfde regels werd gespeeld, onder meer 5-tegen-5 op een handbalveld, riep de WFDF eind 2013 een commissie in het leven die moest proberen om een set mondiale indoor spelregels op te stellen. Omdat indoor ultimate in de wereld met verschillende regels werd gespeeld, mislukte dat streven. Zo speelt men in de VS vaak 7-tegen-7 op een indoor voetbalveld in een grote blaashal, in Canada 4-tegen-4 op een basketbal- of ijshockeyveld, in GB, Ierland en Zuid-Afrika 5-tegen-5 op een basketbalcourt, in Australië en Nieuw-Zeeland ook weer 5-tegen-5 op een basketbalveld, maar dan zonder pulls en met voortdurend wisselen ( ‘subs on the fly’ ) vanwege de hoge zaalkosten. Daarnaast waren er vaak moeilijkheden met gelijktijdig online vergaderen met personen van over de hele wereld. Bijna wilde de commissie drie verschillende sets aan spelregels opzetten, maar toen trok de WFDF de stekker uit deze commissie en werd het idee van indoor wereldkampioenschappen in de ijskast gezet.

2015. IOC erkenning

Reeds in 2013, meteen na het succes van de World Games in Cali, kreeg de frisbeesport voorlopige erkenning van het IOC, maar pas in augustus 2015 tijdens het IOC-congres kwam de doorbraak waarbij het Internationaal Olympisch Comité de frisbeesport officieel erkende. Een heuglijk feit, hoewel dat niet betekende dat ultimate automatisch ook een olympische sport zou worden. Voor de Olympische Spelen 2020 in Tokyo was men heel even hoopvol, maar het organisatiecomité liet najaar 2015 meteen weten dat ultimate van de lijst van mogelijke nieuwe sporten was geschrapt. Hetzelfde gold voor de OS 2024 van Parijs. Ook daar werd ultimate al vroegtijdig van de longlist afgehaald. Ondertussen zette de WFDF in op een kleinere vorm van ultimate om zo de quota van de Olympische Spelen te kunnen halen. Ultimate4’s, een 4-tegen-4 mixed format op een iets kleiner veld, werd eind 2021 in een showcase tijdens Nationals in San Diego aan het IOC - en vooral aan de ultimate community - gedemonstreerd, gericht op de OS 2028 in Los Angeles. Maar in 2023 kwam de grote klap. Ook op die Spelen, nota bene in Californië, de bakermat van onze sport, was geen plaats voor ultimate. Gek genoeg blijft de WFDF volhouden en zet zij voor de OS 2032 in Brisbane nogmaals in op Ultimate4’s.

2015. Continentale kampioenschappen

In de zomer van 2015 organiseerde de EUF de European Ultimate Championships in Kopenhagen met 65 landenploegen in vijf divisies, waaronder ook open masters en dames masters. Dat was al het veertiende EK voor landenteams, maar zo groot was het nog nooit. Voor de EUF was het aantal teams een sein dat men de masters ploegen voortaan hun eigen toernooi moest geven, EMUC geheten. De WFDF zette dat jaar in op kampioenschappen op alle continenten. PAUC werd begin november voor de tweede keer gehouden, dit keer in Cancún met vier divisies maar weer met clubteams. In de meeste divisies wonnen de Amerikaanse club, behalve bij de vrouwen. Daar won Revolution, de eerste keer dat die ploeg echt van zich liet spreken. En eind november was in Hong Kong ook het tweede AOUC, met nog kleine divisies in open en dames, maar wel tien teams in mixed. De Filipijnen pakte verrassend die mixed titel in een finale tegen Australië. Reeds in september waren de eerste All African Ultimate Championships met alleen een mixed divisie, gehouden in Oeganda met deelname van zes clubteams. Ook de AAUC van 2017 in Nairobi was een mixed club toernooi met tien deelnemende ploegen, een Zuid-Afrikaanse kampioen en bovendien het pickup team AU, Africa United. In 2019 en 2023 werden er weer in vier werelddelen continentale kampioenschappen gehouden. De AAUC 2019 in Johannesburg, weer club mixed met veel Zuid-Afrikaanse teams en AAUC 2023 in Kisumu, weer club mixed, met erg veel deelnemende teams uit gastland Kenia. De Asia Oceanic Ultimate and Guts Championships 2019 werden gehouden in Shanghai met 64 ultimate teams en 4 guts ploegen uit 13 landen. Op de laatste AOUGC van 2023 in Manila was er een verrassende winnaar in de open divisie. Gastland Filipijnen, voornamelijk gezien als een grootmacht op het strand, versloeg namelijk het favoriete Australië. De Japanse dames bleven wel heersend in dit werelddeel. PAUC 2019 was in Sarasota, Florida en was weer een club toernooi. Er waren liefst 50 ploegen in dames, mixed en open, maar ook nog 21 teams in drie masters divisies. Ook PAUC 2023 in Punta Cana was een club toernooi, met de ideale 16-20-16 ploegen in dames-mixed-open en zelfs 33 teams in drie masters divisies. De EUC van 2019 in Györ kende behoorlijk wat controverse vanwege de zeer strikte Hongaarse TD Zoltán die in social media behoorlijk werd aangevallen. De EUC van 2023 in Limerick was daarentegen een groot succes met België als verrassende winnaar in de open divisie.

2019. WTDGC

In de hoop de PDGA vóór te blijven en toch te profiteren van de groei van disc golf, startte de WFDF in 2019 een nieuw vierdaags disc golf event voor nationale teams, het World Team Disc Golf Championship. De eerste editie vond plaats in Estland en kende 23 teams uit 17 landen. Eerste kampioen werd Finland dat in de finale van Duitsland won. De tweede aflevering werd uitgesteld en daarna in 2022 gehouden in Kroatië. Dit keer waren er 25 deelnemende landen en winnaar werd Estland, voor Tsjechië en Canada. De WFDF is nog op zoek naar een organisator voor de derde editie van 2024.

2020. EUICC en EUIC

De EUF besloot in 2019 om opnieuw internationaal indoor ultimate te organiseren, vooral om haar noordelijke lidstaten te bedienen, want in Scandinavië, Rusland en de Baltische staten werd (wordt) vaak maandenlang indoor gespeeld, veel langer dan outdoor mogelijk was (is). Begin 2020, net voor corona, werd daarom in een prachtig sportcomplex in Herning voor het eerste sinds 23 jaar weer een EUICC, dus een club toernooi, gehouden. Winnaars werden verrassend DTS uit Litouwen bij de vrouwen, Real Five uit Rusland in de open divisie en mJah uit Polen in mixed. Na de pandemie was de Litouwse regering kien op het organiseren van internationale sporttoernooien in haar land. Via de Litouwse frisbeebond bood zij aan om het EK Indoor vrijwel gratis op te zetten. Dit EUIC, een indoor landentoernooi, was een unicum voor de EUF die dit aanbod grif accepteerde. Eerste Europese kampioenen ooit werden Zweden bij de dames, Estland in mixed en België in open. De Nederlandse vrouwenploeg pakte de zilveren medaille na een spannende finale tegen Sverige. Na dit succesvolle event besloot de Europese bond om elke twee jaar een indoor toernooi te houden. De EUICC van 2024 zal wederom worden georganiseerd in Herning en zal bestaan uit drie divisies van 16 clubteams uit heel Europa.

2020. De coronapandemie en daarna

WUGC 2020 stond gepland in Leeuwarden. De Nederlandse Frisbee Bond had voor de organisatie van dit toernooi een professioneel organisatiebureau in de arm genomen. Dit The Organizing Connection had weliswaar geen ervaring in frisbee, maar had al meerdere wereldkampioenschappen in diverse sporten op touw gezet. Bovendien reisde een groepje managers van TOC reeds in 2016 naar WUGC in Londen en in 2018 naar WUCC in Cincinnati om ideeën op te doen. Het bureau kwam met een indrukwekkend bidboek en had grootse plannen voor het WK, onder andere het binnenhalen van Friese zeilboten in de Leeuwarder grachten als slaaplek voor de teams en een huurfiets voor alle atleten om zich handig door de stad te kunnen vervoeren. De federaties betaalden al vroegtijdig team- en players fees voor hun nationale ploegen … en toen sloeg corona toe. Veel landen gingen op slot, natuurlijk ook Nederland, en transport over de wereld werd aan banden gelegd. De WFDF besloot het toernooi een jaar uit te stellen, maar gedurende de coronacrisis had TOC haar werknemers betaald van de reeds geïnde frisbeegelden, dus voor een nieuw toernooi moesten de bonden tot hun grote ergernis bijbetalen. Omdat de meeste federaties en spelers dit weigerden en de crisis in de zomer van 2021 nog niet echt voorbij leek, werd dit WUGC helemaal gecanceld. Oktober 2021 was alles echter voorbij en de EUF was zo moedig om vroegtijdig haar EUCF te plannen, samen met Tom’s Tourney organisator Glenn Nolf en zijn Freezzz Beezzz crew. Na anderhalf jaar afwezigheid waren deze Finals een feest der herkenning, hoewel het weer opnieuw tegen zat. GRUT werd dat jaar in Brugge voor de tweede keer winnaar van de mixed divisie. Het jaar erna in 2022 stond er een WUCC gepland. Nottingham was daarvoor kandidaat, maar moest zich in 2021 van hogerhand terug trekken. Op zo’n korte termijn wilde niemand die gok wagen, behalve de vorige organisator. Dus WUCC 2022 werd nogmaals gehouden in Cincinnati. Wellicht minder leuk voor de spelers op hun résumé, maar de Amerikaanse organisatoren wisten er dit keer een nog beter toernooi van te maken dan in 2018, daarbij geholpen door veel betere weersomstandigheden. Verrassende winnaar bij de vrouwen werd Revolution uit Colombia, terwijl open en mixed gewonnen werden door PoNY en Mixtape.

2021. Professioneel disc golf

Terwijl er - vooral in Amerika - onder auspiciën van de PDGA al tientallen jaren disc golf toernooien met flinke geldprijzen werden gespeeld, werd disc golf de grote winnaar van de pandemie. Deze frisbeesport groeide daarvoor al flink, maar de coronacrisis versnelde dit proces. Bovendien werden de topspelers steeds populairder. Steeds grotere aantallen publiek kwamen (komen) af op de grote toernooien of Mayors, zelfs dure VIP-arrangementen gingen (gaan) als warme broodjes over de toonbank en de kijkersaantallen bij livestreams van wereldkampioenschappen waren (zijn) inmiddels vele malen hoger dan die van ultimate. Deze trend betekende dat er steeds meer geld in het disc golf kwam, vooral natuurlijk van bedrijven die frisbees produceerden. Voorlopig hoogtepunt was de sponsor overeenkomst die topper Paul McBeth in 2021 met Discraft tekende : tien jaar lang krijgt hij één miljoen dollar per jaar. Daarna volgden andere toppers als Simon Lizotte en Ricky Wysocki met vergelijkbare bedragen, weliswaar bij andere frisbeemerken, terwijl ook damestoppers als Paige Pierce, Kristin Tattar en Missy Gannon inmiddels kunnen leven van hun sport.

2023. Situatie nu

Anno 2023, precies 75 jaar na de uitvinding van de frisbee, heeft de WFDF 106 nationale bonden of member federations op vijf continenten. Daarnaast zijn de Freestyle Players Association, de Guts PA, de MFDC en de PDGA organisatorische leden van de wereldbond. Die PDGA heeft inmiddels ruim 73.000 betalende leden over de hele wereld en zij beheert alleen al in de Verenigde Staten honderden disc golf courses. Tegenwoordig zetelt de WFDF in Colorado Springs, de Amerikaan Nob Rauch is voorzitter van een veertienkoppig bestuur waarin alle frisbeesporten vertegenwoordigd zijn. In totaal telt de wereldbond ongeveer 174.000 geregistreerde leden, maar geschat wordt dat ongeveer zes miljoen mensen op aarde regelmatig aan een frisbeesport doen. Het overgrote deel daarvan speelt ultimate in de VS en Canada op high schools en colleges, maar vooral in stedelijke summer leagues. In 2024 zal er na acht jaar eindelijk weer een wereldkampioenschap voor landenteams zijn, voortaan WUC geheten, omdat de WFDF eindelijk ultimate en guts (WGC) uit elkaar heeft gehaald. Weliswaar worden beide toernooien gehouden in Gold Coast in West-Australië, maar ze worden afzonderlijk georganiseerd.

De frisbeesporten in Nederland

1978. Ontstaan van de frisbeesport in Nederland

Reeds in 1974 waaien de eerste frisbees over naar Nederland en in 1978 ontstond in Den Bosch de eerste Nederlandse frisbeebond, de IFANL of International Frisbee Association NederLand. Pioniers waren voorzitter Marcel Dullaart, Marcel Poeze, Marga van Wijngaarden, Patrick van der Valk, Ton Mulder en de gebroeders Hans en Peter Bos. Op 1 januari 1979 werd die bond heropgericht onder de naam Nederlandse Frisbee Bond. Onder voorzitterschap van Erik Stroek werd die nieuwe NFB naar Utrecht verplaatst. In juli dat jaar nam meteen een vaderlandse delegatie deel aan het eerste officieuze EK in Engeland. Hoewel in datzelfde jaar ultimate werd geïntroduceerd op een SNS-workshop in Heerlen, waren de eerste bondsjaren vooral individuele onderdelen zoals distance, freestyle, accuracy en verder double disc court populair. Het eerste NK Individuele Onderdelen - met toen ook al disc golf - vond plaats in september 1980 in Utrecht.

1981. UFO en andere ultimate clubs

Maar na een bezoek van enkele Utrechtse enthousiastelingen aan een internationaal ultimate toernooi in Namen in 1980 werd plotseling die frisbeesport in de Domstad populair en dat leidde tot de eerste frisbee vereniging. Deze Utregse Frisbie Organisatie werd in 1981 opgericht door enkele gymdocenten en hun vrienden, wat bovendien leidde tot het eerste internationale ultimate toernooi in Nederland in november van dat jaar. Het voorbeeld van UFO werd in 1983 gevolgd door nieuwe clubs als de Ultimate Stars (Leiderdorp) en Nr.2 (Alkemade). In dat jaar was UFO ook de eerste Nederlandse ultimate bekerkampioen tijdens een toernooi in Utrecht met zeven ploegen, waaronder ook UFTA (Amsterdam), Brabant Universe (Eindhoven) en IJsselstijl (IJsselstein). In 1984 was de eerste outdoor competitie met vijf teams en ging een nationale afvaardiging naar het tweede WK ultimate. In Luzern werd een nog onervaren Nederlands team slechts twaalfde, maar wel vóór België en Frankrijk. Datzelfde jaar werden clubs als GROF (Groningen) en Red Lights (Amsterdam) opgericht, de laatste ontstaan uit UFTA, maar de eerste jaren was UFO ongenaakbaar als outdoor kampioen. Illustere spelers uit dit Utrechtse team waren Jan Luijks, Eddy de Gooyer, Erik Stroek en Loe Sprengers. In 1985 ontstonden clubs als Chaos (Amsterdam) dat later opging in Red Lights, de Light City Flyers (Eindhoven) en Wageningen Allround Frisbie, in 1986 gevolgd door Frisbie Airbreakers (Rotterdam), Frisbie Leeuwarden Ultimate Groep en Frisbiotics (Almere). In dat jaar waren er al 12 ploegen in de competitie en de bond breidde zich gestaag uit.

1983. Nederlandse Frisbie Bond

Het bedrijf Kransco kocht begin 1983 in de VS Wham-O op. Vervolgens dreigde Kransco onze bond dat jaar met een rechtszaak vanwege het patent op de naam ‘frisbee’ en dus werd de NFB in 1983 omgedoopt tot Nederlandse Frisbie Bond, een naam die meteen dichterbij de oorspronkelijke naam van de deksels lag. Maar in november 1991, nadat Kransco’s patent was afgelopen, werd de bond weer her-omgedoopt tot Nederlandse Frisbee Bond, zoals zij nu nog altijd heet.

1983. NBK

Na het eerste bekertoernooi van 1983 werd een jaar later besloten om behalve de net opgezette competitie ook ieder jaar een Nationaal Beker Kampioenschap te organiseren. Zo’n weekendtoernooi zou veel meer teams aantrekken en was goed voor de sfeer binnen de community, omdat er ook samen werd gegeten, gefeest en geslapen, zo werd gedacht. In 1984 waren er al 13 teams, een aantal dat twee jaar later reeds verdubbeld was. Dat was ook het NBK dat Red Lights voor het eerst de hegemonie van UFO wist te doorbreken. In 1989 was er een uniek bekerkampioenschap met een Dames divisie waar de Young Ones ( speelsters van Red Lights ) wonnen. Drie jaar later was het grootste NBK deelnemersveld ooit met 31 ploegen, maar na 1996 nam het aantal deelnemende teams drastisch af, zodat in 1999 het NBK Outdoor werd geopend voor buitenlandse teams. Na een Duitse finalist in 2000 leverde dat Franse en Duitse winnaars op in 2001, 2003 en 2004, terwijl er die laatste twee jaren zelfs een geheel buitenlandse finale was, voordat UFO in 2005 de beker weer terughaalde naar ons land. Even goed nam de populariteit van het bekerkampioenschap steeds meer af. Dat kwam door een groeiend aantal internationale toernooien bij ons en in de omringende landen. Na twee laatste edities in Delft, de voorlopers van het latere Rising High toernooi, werd het NBK in 2010 afgeschaft. Rising High georganiseerd door Force Elektro beleeft in 2023 trouwens al weer haar 12e editie.

1985. Het eerste disc golf

Begin jaren tachtig waren in Nederland vooral de gebroeders Hans en Peter Bos bezig met een aantal frisbeesporten, zo ook met disc golf. Zij waren in 1985 op een groot internationaal toernooi in Essen, waar Rotterdammers Paul Bezooijen en John Notenboom toeschouwers waren en het disc golf meenamen naar hun stad. Na een ruzie binnen hun ultimate club Airbreakers gingen zij samen met Arthur Haverkamp disc golfen, eerst op een zelfgemaakt parcours in het Kralingse Bos met reguliere Wham-O’s en Discrafts. Maar gaandeweg regelde vooral Bezooijen via buitenlandse spelers steeds meer echte disc golf schijven. De groep disc golf enthousiastelingen in ons land groeide tot zo’n 14 spelers en met die groep ontstond in ‘86-‘87 de Winter Tour van de bond. Die competitie kende een maandelijkse speeldag ergens in een park en was dat eerste jaar vier keer tussen december en april. Eerste winnaars waren organisator Hans Bos en Paul Bezooijen samen. In de periode van 1986 tot en met 1991 werd er elk seizoen een Winter Tour georganiseerd, vaak over zes speeldagen en meestal met de organiserende Hans Bos als winnaar. In 1987 organiseerde Bezooijen in Rotterdam bij de Euromast het eerste Dutch Open, een internationaal weekendtoernooi. In datzelfde jaar werd in Nieuwegein de eerste vaste disc golf course van ons land geopend in Park Oudegein.

1986. Indoor ultimate

Na het eerste indoor bekertoernooi begin 1986 in Winsum waarvan de winnaar uiteraard UFO was, werd er vanaf de winter ’87-‘88 ook jaarlijks een indoor competitie gehouden. Eerste landskampioen in de zaal werden de Red Lights die dat feit meteen twee keer herhaalden. Begin jaren negentig nam het aantal teams in die indoor competitie steeds meer toe, totdat in het seizoen ’94-’95 het voorlopig toppunt werd bereikt met 44 teams. Kampioen werd dat jaar het jonge Mjöllnir met spelers die waren voortgekomen uit The Ultimate School. In 1997 was het eerste Devils’ Heaven, het indoortoernooi van Disc Devils Twente, om het eerste lustrum van die club te vieren.

1988. Red Lights

Na vier kampioenschappen van UFO wist Red Lights in 1988 voor het eerst outdoor kampioen te worden. De club uit Amsterdam deed dat met jonge kerels als Michiel Kooreman, Robert Swart, Robert van Waard, Jip Vogel, Reggi Hensen en Arjen Witte, spelers die lange tijd een stempel zouden drukken op de vaderlandse ultimate scene. Terwijl Red Lights toen indoor al de hegemonie van UFO overnam, wisten de Utrechters nog drie outdoor kampioenschappen te behalen, voordat de Red Lights in de jaren negentig en later in de jaren ’00 veel nationale outdoortitels op hun naam schreven. Ook internationaal timmerden de hoofstedelingen aan de weg en bouwden ze vooral in Europa heel wat faam op met onder andere een derde, een tweede een vijfde plaats op de Indoor EK’s van ’89, ’95 en ’97. Daarnaast een derde en vierde plaats op de Europese outdoor club kampioenschappen van ’92 en ’94. Op wereldniveau waren een tiende en twaalfde plaats op de WUCC’s van ’95 en ’99 het hoogst haalbare. Met 30 keer winst in de nationale competities en 18 maal op een NBK is Red Lights nationaal nog steeds de meest succesvolle ultimate club, hoewel UFO na winst in de open indoor competitie van ‘22-23 inmiddels ook al op 29 nationale kampioenschappen staat.

1986. Nederlandse internationale resultaten

Als eerste Nederlander behaalde Peter Bos in 1986 al twee Europese titels, namelijk in discathon en accuracy. Maar vaderlandse frisbeesporters deden in de jaren negentig steeds meer van zich spreken. Vanuit internationaal oogpunt zijn vooral de Europese kampioenschappen van de Nederlandse ultimate vrouwen in 1991 en 1993, Oranje’s tweede plaatsen op de WK dames van 1988 en 1994 en de Europese clubtitels van de Red Lights vrouwen in 1992 en 1994 vermeldenswaard. Deze goede prestaties waren de vrucht van een gouden generatie speelsters met onder andere Thessa Kooreman, Simone Geijssen, Nicolette Verheem en Tessel Hillenius. Ook het Europese kampioenschap van de Nederlandse masters uit 1991, een team met vooral veel UFO spelers van het eerste uur, en de Europese titel van de Red Lights masters in 2005 zijn hoogtepunten uit onze frisbeegeschiedenis. Van de laatste jaren zijn de Europese mixed titels van clubteam GRUT. In 2017, 2021 en 2022 won dit Amsterdamse team de EUCF, het hoogtepunt van het Europese clubjaar. In 2016, 2019 en 2023 werd GRUT tweede op EUCF. Op WUCC in 2022 werd GRUT vijfde, nadat het in de kwartfinale werd uitgeschakeld door de latere winnaar.

1990. The Ultimate School en andere lesgeefmappen

In 1988 organiseerde de NFB bond voor het eerst een echte trainerscursus. Kort daarna, in 1990, startte de bond een project gericht op het voortgezet onderwijs, 'The Ultimate School’ van stuwende krachten Jan Luijks en Remco Marbus, beide vakleerkracht bewegingsonderwijs en jarenlang speler van de nationale teams. Het project werd begeleid met mooie instructieboekjes en gesponsord door Evergreen. Die firma lanceerde met The Ultimate School haar energierijke koekjes en mikte daarbij op de doelgroep scholieren. Deze scholenactie duurde maar liefst vijf jaar. Het project zorgde, naast een toenemende populariteit van de sport, voor een opleving in bondsleden tot ruim 600 en sommige spelers die uit die scholenactie voortkwamen zijn jarenlang bepalende spelers geweest in onze NT’s. In diezelfde jaren was er trouwens nog een sponsor actief in het vaderlandse frisbee. De club UFO werd gesteund door het bedrijf Yor dat een fristi-drankje uitbracht. Eind 2008 bracht de NFB samen met de SLO een lesgeefmap voor het basisonderwijs uit, Kennismaken Met Ultimate, in de hoop daarmee op vele basisscholen een gezonde basis te leggen voor latere deelname aan de frisbeesport. In 2011 werd dat initiatief gevolgd door een boekje over ultimate, Frisbee Het Ultieme Spel. Dat laatste boekje, uit de Sportimpuls-reeks en gericht op leerlingen van het voorgezet onderwijs, LO-docenten en beginnende trainers, werd echter nauwelijks verkocht. Auteur Ted Beute kocht na een paar jaar alle overige exemplaren op en verspreidde ze zelf voor weinig geld onder clubs, gymmeesters en vooral jeugdleden. In 2022 kwamen Daan Remmers en Hans Krens met hun levenswerk The Ultimate Teacher, gericht op gymleerkrachten van basisscholen. Dit scholenproject werd in één keer in vijf talen en zes landen uitgebracht.

1991. Geen disc golf

Opvallend was dat er in ‘91-‘92 één jaar geen Winter Tour was, maar Thyl Luyckx van WAF pakte de organisatie daarna weer op. Helaas zijn de uitslagen van 1992 tot en met 1994 verloren gegaan. De eerste drie jaren deden er ook Belgen mee, maar vanaf ‘96-‘97 waren er zo’n twintig vaderlandse spelers in de Tour met gemiddeld acht speeldagen van oktober tot mei. In 1994 was Arthur Haverkamp de eerste Nederlander op een WK Disc Golf in Texas. Vanaf 1995 werd hij zelfs gesteund door frisbeefabrikant Innova en nam hij Laurens Benschop meestal mee op zijn gesponsorde tochten naar buitenlandse toernooien. Vanaf het begin van de jaren negentig deden er ook enkele ultimate spelers mee in de Tour, resulterend in kampioenschappen van Stef Stevens (1996) en Erik Schmieman (1998), beide van WAF. Datzelfde jaar werden in IJsselstein zes vaste pole holes geplaatst, een tweede course – hoewel klein - was geboren. De Werkgroep Disc Golf breidde zich die jaren gestaag uit en regelmatig werden enkele topspelers afgevaardigd naar een EK. Eén van de internationale hoogtepunten was het Europees kampioenschap bij de Grandmasters van Mike Ocon in Oslo in 2001. In dat jaar kwam er ook een vaste course in het Roel Langerakpark in Rotterdam. In die tijd hadden de Rotterdamse disc golfers een soort club, The Lamppost Clang, waarvan Gabriël Mostert de stuwende kracht was. Hij organiseerde ook een eigen competitie naast de Winter Tour.

1994. Hargen en andere strandtoernooien

In 1994 startte Martin Louwe van Crunch een strandtoernooi in Hargen, de woonplaats van zijn ouders. Dat Hargen Ultimate Toernooi werd altijd gehouden begin juli als onderdeel van het Hargen aan Sail event en had al snel een internationaal deelnemersveld. In 2008 kreeg HUT in eigen land concurrentie van Monsterball, een mixed toernooi van Ultimus Prime op het strand van Monster, inmiddels Kijkduin. Legendarisch is de aflevering van 2010 toen er op zondag windkracht 8 stond, gelardeerd met fikse regenbuien. Normaal beach ultimate was die dag eigenlijk niet mogelijk, hoewel sommige dapperen nog tot en met de finale doorspeelden, terwijl bijna iedereen stond te schuilen in de strandtent. Tussen 2011 en 2015 werd er met Pinksteren jaarlijks een nationaal jeugd strandkampioenschap gehouden in Tiel, Frisbeach geheten. Tegenwoordig is Hargen het oudste nog lopende toernooi van Nederland met in 2023 zijn 28e editie.

2002. Belgische indoorkampioen

Begin jaren nul deed Freezzz Beezzz uit Brugge vier keer mee met onze indoor competitie, bij gebrek aan goede tegenstand in het Belgische indoor kampioenschap. Onder leiding van de ervaren Glenn Nolf wonnen de nog veelal jonge Belgen in ’01-‘02 en ’02-‘03 twee maal onze indoortitel. Met verder goede teams van Red Lights, UFO, Gronical Dizziness en Crunch was onze indoor competitie in die jaren op zijn allersterkst. Halverwege de jaren nul nam Gronical Dizziness met sterke spelers als Erik Doesburg en Jaap van Netten de indoorkroon over van Red Lights. In 2004 organiseerde BFrisBee2’s in Nijmegen voor het eerst de Schreeuw van de Meeuw, een mixed indoortoernooi, altijd gehouden in het weekend dat de wintertijd in ging, zodat men dan na het feest op zaterdag een uurtje langer kon slapen. En vanaf 2008 organiseerde Gronical Dizziness elk jaar in Leek haar zeer internationale Martinicup. Parallel aan het NBK Outdoor was er bijna al die jaren ook een indoor bekertoernooi waarvan veel edities werden afgewerkt in sporthal Valkenhuizen in Arnhem. Helaas zag de Werkgroep Ultimate zich begin 2010 vanwege teruglopende deelname genoodzaakt voortaan ook dit NBK Indoor te cancelen, net als de outdoor editie. Maar de indoor competitie daarentegen werd langzamerhand groter dan ooit. Als compensatie van het NBK werd vanaf 2010 de laatste speeldag gezamenlijk met alle divisies bij elkaar uitgevoerd, ook in hetzelfde Valkenhuizen. Net voor de coronacrisis in seizoen ‘19-‘20 was onze indoor competitie op zijn grootst met 46 open ploegen en liefst 17 vrouwenteams.

2003. NOC*NSF en KNKV

In november 2003, na jarenlang voorbereidend werk van het toenmalige bondsbestuur bestaande uit Erik Bassie, Jeroen Pouwels en Ronald de Groot, werd de Nederlandse Frisbee Bond lid van het NOCNSF. Daarmee was de NFB één van de eerste frisbeebonden die volledig door zijn nationaal olympisch comité geaccepteerd en financieel ondersteund werd. Jarenlang was er zelfs een aanzienlijke topsportbijdrage van NOCNSF. In 2006 en 2007 werd de bond opgeschud door een sponsoractie van Lipton Ice Tea, een bedrijf dat haar naamsbekendheid via disc golf wilde vergroten. Lipton stopte er zo’n 45.000 euro in, maar helaas werd het vaderlandse disc golf er nauwelijks groter van. Jarenlang zetelde de bond op iemands huisadres in Utrecht en vanaf 2006 op een postbusadres in Zeist. In 2008 was uit de contacten met het NOCNSF een samenwerkingsverband met het KNKV tot stand gebracht waarbij het korfbalverbond enige jaren het front-office van de NFB bemande. De laatste jaren heeft de bond zijn ledenadministratie online en zetelt zij in Den Haag. Na jarenlang te zijn gerund door voorzitter Jos Verhoeven die een aantal nieuwe structuren introduceerde, is Erik van der Spek sinds de bondsvergadering van november 2021 de bondsvoorzitter, weer een zeer innovatief persoon als leider van de frisbeebond.

2006. Mixed en Randstad

In het najaar van 2006 werd er voor het eerst een mixed outdoor kampioenschap gehouden met vijf teams. Eerste mixed kampioen werden de Red Lights dat een maand daarna in Perth zesde van de wereld werd op WUCC. Daarna pakte GD twee keer de mixed titel, maar in 2009 was het uitgenodigde Belgische Gentle onze mixed kampioen. Vervolgens nam UFO het stokje over, voordat in 2015 een piepjong GRUT - weliswaar nog onder de naam van Airborn - de eerste van vijf mixed titels op haar naam schreef. Elke keer als GRUT niet deelnam kon UFO toeslaan, maar in 2023 wist de Utrechtse concurrent Too Many Cooks haar eerste mixed kampioenschap te veroveren. Vanaf 2015 was er gelijktijdig in het najaar een 5-tegen-5 competitie, de zogenaamde Randstad competitie. Dit was vooral voor clubs en teams met veel mannelijke spelers, clubs en teams die dus niet mee konden doen met de mixed competitie. Die eerste keer waren er slechts vier deelnemende teams, maar vijf jaar later waren dat er al 15, in 2021 zelfs 20, het maximum voor de locatie. De eerste acht jaar werden alle drie de wedstrijddagen van deze Randstad competitie afgewerkt in Almere, georganiseerd door de Spinners, die zelf ook vaak wonnen. Daarna ging de organisatie naar Force Elektro in Delft.

2006. Windmill

In 2006 werd in Amsterdam voor het eerst het Windmill Windup toernooi georganiseerd, dat in 2008 nog werd gewonnen door de Red Lights in een finale tegen België. De eerste jaren was dit toernooi berucht om het feit dat in de team packages joints zaten, maar grote bekendheid kreeg dit toernooi door zijn Swiss Draw format en vooral door zijn festival-achtige karakter, terwijl toch ook de goede teams naar sportpark De Eendracht bleven komen. Het toernooi veroverde daarom wereldfaam waardoor het niveau altijd zeer hoog bleef. Al snel kwam er ook een damesdivisie en een mixed divisie op Windmill ( dat Windup van zich afschudde ), tegenwoordig is de mixed divisie de hoofd-act met 40 teams op een totaal van 80 deelnemende teams uit de hele wereld. Het Amsterdamse GRUT won die mixed divisie al vier keer, namelijk in 2017, 2018, 2022 en 2023, en werd in 2019 tweede.

2007. WK freestyle in Nederland

Eind jaren negentig was de populariteit van freestyle in de VS flink gedaald en er kwamen weinig nieuwe spelers. Maar halverwege de jaren nul kende deze frisbeesport opeens een nieuwe periode van groei in Europa en Zuid-Amerika. De oorzaak daarvan lag voor een deel in de aandacht die het beroemde Paganello elk jaar aan freestyle schonk. Maar een beroemde Nike-commercial met twee bekende Amerikaanse freestylers uit die tijd was daar mede debet aan. Ook in Nederland ontstond er in die jaren een kleine maar fanatieke groep freestylers die jaarlijks twee internationale toernooien organiseerden. In de hoofdstad de AmsterJam en in Roermond de WinterJam. In 2007 haalde de grootste fanatiekeling van allemaal, Iwan de Moor, organisator van AmsterJam, het wereldkampioenschap naar ons land. In juni 2007 kwam er een voor die tijd recordaantal van 110 spelers naar Zandvoort voor het FPA Worlds. Even goed leverde dat mooie evenement slechts weinig nieuwe vaderlandse freestylers op en hoewel de NFB het een aantal keer probeerde, werd het eigenzinnige groepje freestylers onder leiding van De Moor nooit echt een onderdeel van onze nationale frisbeebond.

2008. Meer disc golf

In 2008 werd ook in het Amsterdamse Sloterpark een uitdagende disc golf course geopend en een mooie course in de duinen van Groet. ( Helaas is deze course begin 2023 definitief gesloten. ) In de jaren daarna was er in ons land een vaste groep van ongeveer 60 spelers die mee deden aan de Winter Tour, verdeeld in de categorieën Pro Open, Dames en Amateurs. Die Tour had meestal tien speeldagen van september tot en met mei. Vaderlandse toppers uit die tijd waren Sander Bahnerth, Bert Brader, Rens Agterberg, Laurens Benschop, René Westenberg, Erik Schmiemann en Peter Buysrogge. Peter Buysrogge was jarenlang TD van het Dutch Open in april. Op initiatief van de NFB organiseerden de disc golfers zich sinds 2015 steeds meer in clubs, zodat de overwegend individueel ingestelde spelers eindelijk in groepsverband konden opkomen voor hun belangen binnen de bond. Een nieuwe club, Zoetermeer Discgolf United, timmerde behoorlijk aan de weg met al snel ruim 40 leden en in juli 2015 de realisatie van de vijfde vaste course van ons land in het Van Tuyllpark in Zoetermeer. ZDU’s voorman Pelle Rietveld was de initiator van een laagdrempelige competitie, de Grow The Sport Tour die vooral voor beginners en onervaren spelers was.

2013. Vrouwen

In de winter van 2013-2014 werd voor het eerst een indoor competitie voor vrouwen gehouden met meteen acht teams en Gronical Dizziness als eerste kampioen. Airborn (2x), Crunch/AUC (3x) en UFO (1x) verdeelden de volgende indoor kampioenschappen, voordat de GRUT-dames na corona twee indoortitels veroverden. De outdoor competitie kende in 2014, dus meteen na die eerste keer indoor, haar eerste dames divisie. In een competitie met acht ploegen werd UFO landskampioen, een feit dat de Utrechtse club vervolgens twee keer herhaalde. Na twee keer een Amsterdams kampioenschap, won UFO in 2019 en 2022 opnieuw de titel. De huidige kampioen bij de vrouwen (2023) is echter Gronical Dizziness.

2014. Jeugdsuccessen

Nadat de NFB onder aanvoering van jeugdmanager Mirjam Jansen in 2013 opnieuw was begonnen met nationale jeugd teams, was Nederland in 2014 op WJUC in Lecco aanwezig met vier NJT’s. Helaas viel dat wereldkampioenschap voor junioren door een ongekende regenperiode grotendeels in het water, maar tijdens het gelijktijdige EYUC werden de Nederlandse U17-meiden tegen Frankrijk voor een overvolle tribune met ouders Europees kampioen. Opnieuw onder leiding van de succesvolle coach Leontine Sonneveldt werd diezelfde U17-titel door Oranje een jaar later op het EYUC in Frankfurt weer in de wacht gesleept in een finale tegen Duitsland. In 2016 vond WJUC plaats in Wroclaw waar de Oranje U20-meiden een eervolle vierde plaats behaalden. In 2017 was het EYUC in ons land met als toernooidirecteuren Daan Remmers en Ted Beute. Meer dan 50 jeugdteams uit heel Europa kwamen naar Veenendaal en het absolute hoogtepunt was de gouden medaille van onze U20 vrouwen met onder andere Floor Keulartz, Lola Dam, Janne Jansen, Isa Monkau en Anne Minnaard, speelsters die later met GRUT nog diverse Europese successen zouden behalen.

2020. De coronacrisis

Tijdens de coronacrisis was disc golf - alleen of in tweetallen – lange tijd zo’n beetje het enige dat je wel mocht doen, hoewel veel jeugdgroepen ultimate toch probeerden zoveel mogelijk door te trainen. Twee outdoor competities ( 2020 en 2021 ) werden geschrapt, de indoor competitie van ’19-‘20 werd ingekort, die van ’20-’21 gestart maar niet afgemaakt en die van ’21-’22 had een raar gat in het midden en daardoor slechts twee speeldagen. Ook de Winter Tours kregen grote aanpassingen in die jaren. Gelukkig ontsnapte de mixed competitie steeds de dans en kon elk jaar voortgang vinden. Maar het allerergste van de pandemie was het niet doorgaan van het geplande WUGC 2020 in Leeuwarden. En toen bleek dat het organisatiebureau een (groot) deel van het geïnde geld al had gebruikt voor de salarissen van haar werknemers en de meeste bonden en/of spelers niet wilden bijbetalen voor een nieuw toernooi één jaar later, werd het hele WK afgeblazen.

2023. Disc golf nu

Disc golf kreeg een boost tijdens en vooral na de coronacrisis. Het totale aantal geregistreerde beoefenaars binnen de bond ging omhoog van 142 in 2019 naar 505 nu in 2023. Die spelen bij zes echte disc golf verenigingen, waarvan Disc Sport Alliance ( een combi van drie clubs ! ) en Bear Disc Golf het meest aan de weg timmeren. Het aantal disc golf courses in ons land is de laatste jaren ook flink gestegen. We hebben inmiddels één super course met liefst 24 holes (Zoetermeer), zeven volwaardige 18-holes courses ( in Amsterdam, Arnhem, Heerenveen, Heerhugowaard, Rotterdam, Tilburg en Zwijndrecht ), een zevental courses met 12-15 holes ( in Groningen, Hoogeveen, Nieuwegein, R’dam Zuiderpark, Stadskanaal Winsum en Zevenaar ) en nog vijf kleinere maar wel publieke courses met 6-9 holes ( in Almere, Beilen, Harderwijk, Steenwijk en Vught ). Behalve de National Tour is er een Weekend League voor minder ervaren spelers, naast één weekend per jaar het NK, in 2023 vanouds in Rijswijk. Huidig kampioen in Open is Rienk Kan en Fleur Verberk bij de vrouwen. De laatste jaren gaan er weer altijd spelers naar de EK’s en het Nederlands team eindigde in 2022 op de negentiende plek op het WTDGC in Kroatië.

2023. NFB en ultimate nu

De coronacrisis heeft er vooral bij het jeugd ultimate behoorlijk in gehakt. De meeste jeugdclubs zagen hun jeugdafdeling gehalveerd worden of nog erger. Van 282 jeugdleden in 2019 zakte de bond naar 155 jeugdleden in 2022 en veel kids die overbleven waren hun commitment voor de sport kwijt. Maar in totaal is de bond de coronadip al weer voorbij met vooral ledenwinst bij de studentenverenigingen en disc golf. In 2019 had de NFB 1741 leden, nog 1531 in 2020, maar nu in 2023, anderhalf jaar na corona, heeft de NFB een record van 1819 geregistreerde leden, waarvan 1306 voor ultimate bij zevenentwintig verenigingen. De bond organiseert jaarlijks een outdoor competitie met 47 ploegen in 2023 ( waarvan tien teams voor de 5-tegen-5 afdeling ), een mixed competitie met 23 teams in 2023 en een indoor competitie met deze winter ‘23-‘24 liefst 58 teams, daarnaast een jeugd competitie voor U17, U14 en Basic Skills. Verder regelt de bond natuurlijk de nationale (jeugd) teams. Op de dag van de bondsvergadering (ochtend) organiseert het bestuur altijd Disc Days, een informatieve middag met clinics en workshops en er komt een maandelijkse, digitale nieuwsbrief uit : “Zie ze vliegen !”

Zonder scheidsrechters

1970. Zonder scheidsrechters

Net als tijdens het zomerkamp, waar Kass dit toen al had voorgesteld ( “I won’t be a ref, you guys will have to call your own fouls.” ) werd op de parkeerplaats van Columbia HS gespeeld zonder scheidsrechter. Hoewel in de tweede versie van de spelregels wel over een scheidsrechter werd gerept, stond er ook in dat men bij het ontbreken daarvan met een sportieve erecode kon spelen en het onderling kon regelen. Meestal speelde men met genoemde erecode, omdat iedereen liever meespeelde en er dan geen scheidsrechter was. Er werd namelijk in die versie van de spelregels nog geen vast spelersaantal genoemd. In 1971 begon men met wedstrijden tussen vijf scholen in New Jersey, een league die Columbia HS de eerste jaren natuurlijk steeds won. In de finale van deze scholenleague van 1974 tussen Columbia en New Brunswick werd overigens wel gebruik gemaakt van een arbiter.

1972. De Erecode bij Ultimate op colleges

De oorspronkelijke spelregels hadden het over een erecode onder vrienden waarmee men de regels tijdens een wedstrijd toepaste. Dit was geboren bij gebrek aan een scheidsrechter. In de praktijk werd er zonder arbiters gespeeld met genoemde erecode, men noemde het zelfregulering. De in die tijd heersende flowerpower en de hippy scene die ultimate aantrok, hadden grote invloed hierop. De erecode ging uit van groot respect voor de tegenstander en de spelregels, maar er werd in die tijd nog niet van Spirit of the Game gesproken.

1978. Spirit of the Game en Zelfregulering

In 1978 werd in het voorwoord van de zevende editie van de officiële spelregels voor ultimate door Dan Roddick voor het eerst gesproken over Spirit of the Game. “Highly competitive play is encouraged, but never at the expense of the bond of mutual respect between players or the basic joy of play.” Inmiddels is SotG de eerste en belangrijkste spelregel en staat bovenstaande zin nog immer in de spelregels. Vanaf eind jaren zeventig werden in de VS en later Canada zogenaamde ‘observers’ gebruikt om als derde partij disputen tijdens belangrijke wedstrijden op te lossen, en de WFDF heeft vanaf 2014 zogenoemde ‘game advisors’ ingezet op WK’s en World Games, maar in het grootste deel van de wereld en zeker in Europa worden ultimate wedstrijden nog steeds gespeeld door middel van zelfregulering met behulp van Spirit of the Game.

1986. Uglimate en observers

Begin jaren tachtig waren in de Verenigde Staten steeds meer verenigingen ontstaan waar ex-studenten ultimate konden blijven spelen, nadat ze de sport op de universiteit geleerd hadden. Langzamerhand schoof het hoogste spelniveau van de collegeteams uit New Jersey en California naar die clubs in Boston, New York, Chicago, San Francisco, St.Louis en Dallas. Hoewel het grote merendeel van de beoefenaars in diverse city leagues nog steeds een relaxed hippy imago had, werden deze clubspelers steeds fanatieker. Bovendien zaten er bij die clubs ook steeds meer spelers die uit andere sporten kwamen en die niet waren opgegroeid met zelfregulering en erecode. Winnen werd steeds belangrijker, ook doordat de sport meer bekendheid kreeg na artikelen in de serieuze pers als Sports Ilustrated. Tussen 1986 en 1989 werd het club ultimate in de VS steeds ruwer met een ‘win-at-all-costs’ mentaliteit waarbij sportiviteit ver te zoeken was. Kampioen Windy City uit Chicago spikete in 1986 de kampioensbeker, een groot schandaal. De beroemde Steve Mooney (DoG) sprak van ‘uglimate’ en er werd gevreesd voor de toekomst van de sport. Reeds vanaf 1978 maar regelmatig vanaf Nationals ‘80 gebruikte men in de VS voor belangrijke matches observers, een lichte vorm van scheidsrechters. Maar pas vanaf 1989 toen die observers goed werden getraind, directe invloed kregen op beslissingen en straffen konden uitdelen, werd het uglimate terug gedrongen en werd er in de Amerikaanse club scene weer wat sportiever gespeeld.

2008. Standaard Spiritformulier en andere regelwijzigingen

In 2008 nam de wereldbond een door BULA ontwikkeld Spiritformulier in gebruik waarmee teams elkaar na een wedstrijd moesten scoren op vijf onderdelen : regelkennis, fouten en lichaamscontact, eerlijkheid, positieve attitude en communicatie. Een 10 was daarbij een gemiddeld cijfer voor een normale wedstrijd. In 2012 ontwikkelde de WFDF bovendien twee online spelregeltesten, een standaard en een geavanceerde versie, en vanaf 2013 waren deze testen verplicht voor internationale spelers en coaches. Ook in 2013 introduceerde de wereldbond een set met handsignalen die spelers voortaan moesten gebruiken, zodat andere spelers op en buiten het veld, maar ook toeschouwers sneller wisten wat er aan de hand was na een call. En was de hoogste score voor een officiële wedstrijd in 2000 al terug gegaan van 21 naar 17 punten, in een streven om de spelregels van de WFDF en USA Ultimate nog iets meer te stroomlijnen, werd in 2015 die hoogste score terug gebracht naar 15. Sinds dat jaar is een ultimate wedstrijd dus tot 15 punten. Daarnaast besloot de wereldbond zonder overleg vooraf noch aankondiging in 2017 om de open divisie voortaan men’s te noemen, net als in Noord-Amerika. Toen dit echter in de rest van de wereld tot grote ophef leidde, werd die beslissing anderhalf jaar later weer terug gedraaid en heette die divisie dus gewoon weer open.

2014. Game advisors

Op aandringen van het IOC experimenteerde de WFDF tijdens de WK’s van 2014 (clubs) en 2015 (U23) met ‘game advisors’, een soort observers maar dan zonder besluitrecht. Game advisors mochten slechts regels uitleggen, adviseren over de call en proberen discussies te versnellen, maar de beslissingen van calls bleven bij de spelers. De WFDF vond het experiment geslaagd en GA’s werden daarna op alle World Games en wereldkampioenschappen ingezet, verplicht voor alle gefilmde wedstrijden en (halve) finales, hoewel hun aanwezigheid natuurlijk wat training vooraf vergde en extra kosten voor de deelnemers met zich meebracht. De EUF daarentegen heeft al die jaren haar kampioenschappen voor jeugd, masters, clubs en landenteams zonder game advisors gespeeld, omdat het bestuur van die bond geloofde (gelooft) in de kracht van zelfregulering en Spirit of the Game. Wel heeft zij sinds EUCF 2018 zo nodig het vroegtijdig gebruik van een SotG stoppage gepropageerd en vanaf EUC 2019 een Spiritcirkel vooraf tussen beide teams verplicht gesteld. De Europese bond denkt daarmee de grootse problemen tussen teams vóór een wedstrijd uit de lucht te halen.