De ontwikkeling van de frisbee
1871. De Frisbie Pie Company
In 1871 verhuisde molenaarszoon William Russell Frisbie naar Bridgeport, Connecticut om daar een bakkerij te openen, de Frisbie Pie Company. Zijn bakkerij was een succes en in korte tijd had hij meerdere filialen in de regio. Daardoor kwamen ook studenten van Yale uit New Haven in aanraking met zijn heerlijke taarten. Vanaf vroeg in de twintigste eeuw wierpen zij op de campus in hun vrije tijd met de deksels van de taartblikken, al zeggen sommigen nu dat het deksels van koekjesblikken waren die gebruikt werden om over te gooien. Er zijn inmiddels zelfs twee kampen die 'ruzie' maken over het precieze ontstaan van de frisbee, de Pie-Tin School en de Cookie-Tin School. Hoewel William Frisbie in 1903 stierf, zette zijn zoon Joe de winkelketen succesvol voort en diens weduwe Marian Rose Frisbie zelfs tot in 1958.
1920. Frisbie-ing
In de jaren twintig van de vorige eeuw werd er op Yale University al een soort tikspel met die deksels gespeeld. Via uitwisselingen ging deze trend naar andere universiteiten, ook omdat chauffeurs van de Frisbee Pie Company die dingen soms naar voorbijgangers gooiden. Eind jaren veertig wierpen in de pauzes op Harvard en Princeton vaak tientallen studenten tegelijk met deze aluminium deksels. Als er eentje verkeerd werd gegooid, waarschuwde men de omstanders met de kreet “Frisbie!”, de naam die op de deksels stond. Daarom noemde men dit tijdverdrijf op de colleges frisbie-ing. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd er ook in de kazernes door de soldaten veelvuldig met deze deksels gegooid. Een experiment waarbij aan een deksel een bom werd vastgemaakt, om die vervolgens verder te kunnen gooien, mislukte gelukkig.
1937. Fred Morrison
Reeds in 1937 gooiden de jonge timmerman Walter Frederick Morrison en zijn vriendin Lu op het strand naar elkaar over met het deksel van een popcornblik en toen die kapot ging met de koekjesschaal van zijn moeder. Later die zomer begonnen zij die plastic schalen te verkopen op het strand van Santa Monica in Californië, al floreerde die business niet heel erg. In de oorlog was Morrison piloot en daarna in 1946, inmiddels dus met meer kennis van aerodynamica, ontwierp hij de eerste echte schijf op de tekentafel. Morrison noemde hem de Wirlo-Way en hij sneed deze uit plastic. In die tijd kwamen UFO’s steeds meer in het nieuws en in 1948 ondersteunde investeerder Warren Franscioni uitvinder Fred Morrison met de financiering van een mal waarmee ze uit vloeibaar plastic (vliegende) schotels goten om mee over te gooien. Deze Flying Saucer was helaas nog erg kwetsbaar en in 1950 gingen Warren en Fred uit elkaar. Maar Morrison en vrouw Lu verbeterden hun schijf geleidelijk aan met nieuwer plastic en zo ontstond in 1951 de Pluto Platter die ze al snel in meervoud wisten te produceren. Uit 1954 stammen de eerste berichten over wedstrijden met deze schijf op Dartmouth College en dan met name het spel guts voor twee personen. Pas in 1956 verkreeg Morrison zijn eerste patent, maar dat was gek genoeg nog voor de oude Flying Saucer.
1955. Wham-O
Richard Knerr en Spud Melin van het bedrijfje Wham-O dat onder andere ook hoelahoeps en katapulten verkocht, kwamen in 1955 in aanraking met de derde schijf van Morrison. Zij hadden het zakelijke instinct om de Pluto Platter goed aan de man te brengen. Begin 1957 nam Wham-O Manufacturing Company het patent over van Fred Morrison en begon de echte massaproductie van schijven die ze eerst ‘Toy Flying Saucer’ noemden. Toen Knerr op één van zijn zakenreizen Harvard aandeed, zag hij daar het frisbie-ing gespeeld worden. De populariteit beviel hem zeer, evenals de term frisbie. Toen in augustus 1958 de Frisbie Pie Company ophield te bestaan, zag Wham-O haar kans. Het bedrijf nam de studentennaam over, maar verbasterde haar fonetisch naar frisbee, zodat er geen onduidelijkheid over de uitspraak zou zijn. Op 26 mei 1959 werd de naam Frisbee geregistreerd, trademark #679186. Bijna gelijktijdig, ook in 1958, maakte een zekere Bill Robes in het oosten van de VS, onafhankelijk van Wham-O, een disc uit plastic genaamd de Space Saucer die hij verkocht op universiteiten van de Ivy League. De frisbee was klaar voor massaproductie en grote verspreiding.
1964. Ed Headrick en de IFA
Tijdens de jaren zestig verkocht Wham-O zijn frisbee al over het hele land. Een werknemer van het bedrijf in California, ingenieur Ed Headrick, verbeterde de disc aanmerkelijk. Hij varieerde het gewicht en de diameter van de schijf en in 1964 introduceerde Wham-O zijn ‘Professional Model Frisbee’. In november 1966 kwam ‘Steady’ Ed Headrick met een belangrijke aerodynamische aanpassing: kleine ringen op de bovenkant, de zogenaamde ‘Lines of Headrick’. Deze ringen maakten de frisbee veel stabieler tijdens de vlucht. Eind 1967 verkreeg hij voor slechts tien dollar het patent op die schijf, verrassenderwijs opnieuw de 'Flying Saucer' geheten. Met min of meer diezelfde frisbee gooien we nu nog steeds naar elkaar over, hoewel er inmiddels natuurlijk wel diverse merken en verschillende afmetingen / gewichten zijn.
1977. Discraft
In 1977 introduceerde het bedrijf Wham-O de 165 grams zware ‘80-mold’ als opvolger van de tot dan gebruikte ‘master’. De ‘80-mold’ had veel meer stabiliteit, zelfs in winderige omstandigheden. Opeens werd het gooien van een forehand veel eenvoudiger. En deze ‘80-mold’ werd in 1978 in de zevende editie van de ultimate spelregels, een IFA-brochure, aangeduid als officiële wedstrijdschijf. Maar in 1981 lanceerde het Amerikaanse bedrijf Discraft zijn 175 grams ‘ultrastar’ als concurrent van de Wham-O schijf. Vervolgens kwam Discraft in 1983 met een updated versie van de ‘ultrastra’ die steeds meer gebruikt werd bij ultimate toernooien, vooral nadat er wat problemen waren met de nieuwste mold van Wham-O waardoor die schijven niet erg stabiel vlogen. Dat bedrijf kwam daarna nog wel met een vergelijkbare disc, de 175 grams ‘u-max’, maar het kwaad was reeds geschied. Vooral in de VS speelde toen bijna iedereen al met de frisbee van Discraft. In 1991 werd de ‘ultrastar’ door de wereldbond erkend als standaard wedstrijdschijf voor ultimate en is dat nog steeds.
1977. Disc Golf schijven
De eerste door de Professional Disc Golf Association goedgekeurde schijf stamt volgens hun eigen lijst uit 1964, maar toen was er nog helemaal geen PDGA (!) want die werd opgericht in 1977, dus laten we het maar op dat jaar 1977 houden. Deze zogenaamde ‘professional’ werd geproduceerd door Wham-O en DTW, had een gewicht van 130gr en een diameter van 23,5cm. Tien jaar later in 1987 waren er al 71 schijven goedgekeurd door de PDGA en in 2014 waren dat er zelfs al 686, nu nog veel en veel meer. Elke maand van 2023 werden er zo’n twintig nieuwe discs goedgekeurd. Over het algemeen zijn de disc golf schijven nu allemaal behoorlijk wat kleiner dan ultimate- of zelfs jeugdultimate- en guts- of double disc court-schijven met een diameter van 21 tot 22cm, maar het gewicht kan variëren van 155 tot zo’n 185gr. Anders dan bij ultimate zijn er heel veel bedrijven die disc golf schijven produceren, vooral ook omdat de markt veel groter is. In totaal zijn er 48 merken die discs hebben uitgebracht die de PDGA heeft goedgekeurd, waarvan er nu nog ongeveer 25 in bedrijf zijn. De belangrijkste dg-merken zijn Innova, Discraft en Discmania, maar verder bijvoorbeeld ook Divergent, Gateway, Daredevil, Prodigy, Viking, Bushnell en in Europa vooral ook Latitude 64 en Kastaplast, maar ook Westside Discs en Dynamic Disc ( alle vier merken uit Zweden ) en Eurodisc.
2007. Freestyle schijf
De meest gebruikte schijf bij freestyle is de Discraft ‘sky-styler’, een 160gr frisbee van 27cm diameter met een iets hogere rand en een volledig platte binnenkant zonder puntje in het midden. Door de hogere rand is deze frisbee uitermate geschikt voor allerlei trucjes. Voor een goede nail-delay wordt bovendien meestal met een spray een extra glad laagje op de binnenkant gespoten, terwijl veel deelnemers één of meerdere kunstnagels opplakken, zodat de schijf minder weerstand heeft en langer blijft doordraaien op de vinger.
2017. De EUF partnert met Eurodisc
De Europese Ultimate Federatie zinspeelde al een tijdje op partneren met een schijvenproducent en toen Eurodisc in 2017 eindelijk de WFDF-erkenning kreeg voor haar ‘organic 4.0’, zag de EUF haar kans schoon en zocht toenadering tot Eurodisc, uiteraard wel in ruil voor een sponsorbijdrage. Maar omdat ook in het Europese ultimate bijna iedereen liever met de ‘ultrastar’ speelde, werd de’organic’ heel langzaam geïntroduceerd. Eerst werden ze tijdens internationale jeugdtoernooien uitgedeeld, later werden ze op die EYUC’s als toernooischijf verplicht gesteld, hoewel beide captains in overleg nog wel een andere frisbee mochten kiezen. Bij de volwassenen werden de Eurodiscs eerst nog uitgedeeld als trainingsdisc bij de EUCR’s, later kreeg elke ploeg tijdens de EUCF een eigen schijf met hun naam erop. Grote voordeel van deze Eurodiscs was namelijk dat ze niet in grote hoeveelheid gemaakt hoefden te worden en zelfs elke schijf zijn eigen ontwerp kon krijgen, dus ook elke schijf een eigen spelers- of teamnaam. Vanaf EUCF 2021, meteen na de coronapandemie, werd de Eurodisc verplicht gesteld als wedstrijdschijf, in 2023 voor het eerst tijdens een EUC. Tegenwoordig krijgen de medaillewinnaars op de grote Europese toernooien naast een beker ook een ter plekke gemaakte Eurodisc in gouden, zilveren of bronzen design met hun teamnaam erop, mits het bedrijf met een vertegenwoordiger en een dure machine aanwezig is.
2024. Huidige situatie qua ultimate schijven
Tot voor kort werden er door de WFDF zeven 175 grams wedstrijdschijven officieel erkend, naast de Discraft ‘ultrastar’ ook de Innova ‘pulsar’ en de ARIA ‘uno’ ( alle drie uit de VS ), de Daredevil ‘gamedisc’ (Canada), de Eurodisc ‘organic 4.0’ (Duitsland), de Yikun ‘ultipro’ en X-Com ‘standard’ ( beide uit China ). De schijven werden altijd eerst gecheckt door een speciale commissie van USA Ultimate en daarna nam de wereldbond die aanbeveling over. Echter de laatste jaren wil de WFDF graag (veel) geld zien voor hun keurmerk, zodat er op dit moment nog maar drie officiële wedstrijdschijven worden erkend, namelijk de Discraft, de ARIA en de X-COM. Eurodisc is druk bezig met die hernieuwde WFDF-erkenning voor zijn nieuwe frisbee, de ‘organic 4.1’, maar bijvoorbeeld Daredevil roept dat ze tevreden zijn met de erkenning door USA Ultimate en Ultimate Canada en wil geen geld overmaken naar de WFDF. Daarnaast ziet de wereldbond de ‘pulsar’ van Innova nu nog hooguit als trainingsschijf. Dit laatste bedrijf richt zich inmiddels veel minder op ultimate, vooral na het wegvallen van de semi-pro league MLU ( in 2016 ) dat de ‘pulsar’ vier jaar als vaste speelschijf gebruikte. Laatste nieuws op dit vlak is dat de huidige semi-pro league AUDL ( vanaf 2024 UFA geheten ) in 2024 de Aria ‘uno’ als wedstrijdschijf wil gebruiken. Zij stoppen dan met Discraft.
De ontwikkeling van de frisbeesporten, toernooien en organisatie
1958. International Frisbee Tournament
In 1958 ontstond in Escabana, Michigan een jaarlijks frisbeetoernooi. De zeer enthousiaste familie Healy organiseerde dat op haar grondgebied. Men speelde daar voornamelijk guts, maar ook andere vormen van frisbee zoals distance en tag. Met steeds meer enthousiaste deelnemers groeide het evenement gestaag en omdat er ook Canadezen op af kwamen, besloot men tot de naam International Frisbee Tournament. In 1968 werd ook freestyle op het IFT erkend als aparte frisbeesport.
1965. Het eerste disc golf
Al uit 1926 stammen berichten van schoolkinderen zoals Ronald Gibson en zijn vriendjes die in Bladworth-Saskatchewan met tinnen deksels in kleine cirkels in het zand van het schoolplein gooiden, een spel dat ze ‘tin lid golf’ noemden. Latere berichten komen uit de jaren ’30 en ’40, idem met tinnen deksels maar dan in parken en met bomen als targets, evenals in de ’50 en ’60 jaren met plastic schijven. Maar dat waren altijd op zichzelf staande groepjes die als volwassenen meestal stopten met dat tijdverdrijf. Waarschijnlijk realiseerden die mensen zich later dat zij eigenlijk voorlopers waren geweest van disc golf. Ook recreatiemedewerker George Sappenfeld liep in 1965 geregeld met frisbees in het park te gooien. Maar toen hij drie jaar later beheerder werd van een echt golfpark, belde hij Wham-O met een vraag over sponsoring van zijn activiteit. Ed Headrick stuurde een aantal schijven en hoelahoeps als doelen, maar hoewel ze elkaar een jaar later tegenkwamen en George driftig reclame maakte voor zijn plannen, kon hij Headrick nog niet overtuigen en leefde het frisbee golf nog een aantal jaar niet bij Wham-O. Het was bijvoorbeeld ook niet opgenomen in het beroemde Official Frisbee Handbook uit 1972, geschreven door Goldy Norton. Maar reeds uit 1970 stammen de eerste vermeldingen van disc golf wedstrijden in Rochester, New York waar een kleine, geïsoleerde groep onder leiding van Jim Palmeri en zijn broer fanatiek trainde en speelde. Reeds in 1972 organiseerden zij daar het Annual City of Rochester Disc Golf Championship.
1968. De oprichting van de IFA
In 1968, na verregaande contacten met de IFT-groep uit Michigan, richtte Ed Headrick in Los Angeles de International Frisbee Association op. Die IFA begon meteen een maandelijkse nieuwsbrief uit te brengen. Steady Ed ontwierp vervolgens de eerste regels voor distance, guts en freestyle, later ook voor disc golf. Natuurlijk publiceerde de IFA-nieuwsbrief al die spelregels. Daarna organiseerde deze IFA in 1968 een Masters Tournament in Pasadena, California. Dat waren nog niet de masters zoals wij ze nu noemen ( >33 jaar ), maar de ware Masters, ofwel de beste spelers. Jay Shelton werd daar in stadion The Rose Bowl de eerste frisbeekampioen.
1968. Het ontstaan van freestyle
Vroeg in 1968 erkende men op het International Frisbee Tournament in Escabana, Michigan reeds de nieuwe spelvorm freestyle. Toevallig datzelfde jaar begon op de universiteit van Berkeley een groep frisbeespelers fanatiek te freestylen. Victor Malafronte was één van hen en hij wordt nu beschouwd als de uitvinder van de forehand ofwel sidearm zoals deze worp vroeger eerst heette. Toen de ploeg uit Berkeley in 1970 naar het IFT in Michigan kwam, veranderden zij het freestyle daar behoorlijk. In de jaren erna ontwikkelde zich een echte freestylecultuur en werd freestylen opeens erg populair, met veel nieuwe trucs als gevolg. In 1974 deed Kerry Kollmar de allereerste ‘air-brush’ en de eerste ‘nail-delay’ van Freddie Haft stamt uit 1975. Eind jaren zeventig sponsorde Wham-O een groot freestyle toernooicircuit dat elk jaar zijn finale kende in The Rose Bowl in Pasadena, met toen al een individuele variant en een duo-wedstrijd. Dave Marini startte in 1978 de Freestyle Players Association. En die FPA organiseert vanaf 1978 ook de World Championships, uiteraard elk jaar van de vorige eeuw in de VS, heel soms in Canada.
1968. Het ontstaan van ultimate
Reeds in 1966 ontwikkelden studenten van Amherst College waaronder Jared Kass een frisbee teamspel met aspecten van football, basketbal en voetbal, genaamd Frisbee. Nadat hij tijdens een zomerkamp in 1968 het basisidee aangereikt had gekregen van Kass die op dat kamp instructeur was, bedacht de zestienjarige scholier Joel Silver in het najaar van 1968 voor zijn vrienden op Columbia High School in Maplewood, New Jersey een frisbeespel dat losjes gebaseerd was op datzelfde spelidee. Dat najaar typte Silvers vriend Buzz Hellring de eerste spelregels uit, hij noemde het spel Speed Frisbee. Overigens claimt ook Northfield Mount Hermon, een private prep-school uit Gill, Massachusetts in 1968 hetzelfde frisbeespel te hebben uitgevonden, maar algemeen wordt aangehouden dat de bakermat van de sport dus in Maplewood ligt. Voorjaar 1969 werd de eerste officiële wedstrijd gehouden op de parkeerplaats van de school tussen leden van de leerlingenraad en de redacteuren van de schoolkrant. Er staat op die parkeerplaats inmiddels ook een klein monument dat hieraan herinnert. Een schooljaar later had hun high school een echt team dat eerst alleen nog maar onderlinge potjes speelde. Dat jaar werden die spelregels verbeterd door Hellring, Silver en hun vriend Jon Hines. Ze noemden het spel nu Ultimate Frisbee, want dat had Jared Kass op het zomerkamp een keer geroepen : “This is the ultimate game !” In 1970 werd de eerste officiële wedstrijd tegen een andere school gespeeld. Columbia HS won met liefst 43-10 van Millburn HS. In 1971 begon men met wedstrijden tussen vijf scholen in New Jersey, een league die Columbia HS de eerste jaren natuurlijk steeds won.
1972. Ultimate op colleges
Oud-scholieren van vooral Columbia HS en de andere high schools uit die scholenleague namen het ultimate mee naar colleges in het oosten en midwesten van het land. In 1972 werd de eerste universiteitswedstrijd gespeeld tussen de Rutgers Knights en de Princeton Tigers, overigens met scheidsrechter, voor een publiek van meer dan duizend toeschouwers. Rutgers won ( met 29-27 ) net als 103 jaar daarvóór toen op dezelfde plek ploegen van die twee universiteiten de eerste intercollegiale American football-wedstrijd hadden gespeeld. Reeds in 1973 begon er een competitie met 23 collegeteams en in 1975 waren de eerste National Collegiate Championships op Yale, daar waar het ooit allemaal was begonnen met de deksels van Frisbie. Weer wonnen de Rutgers Knights, net als in 1976 toen het toernooi was omgedoopt tot National Ultimate Frisbee Championship.
1972. Frisbee als wereldwijde sport
Ook op plekken buiten de VS werd de frisbeesport al snel bekend. In 1972 organiseerden de Amerikanen Ken Westerfield en Jim Kenner ( de oprichter van Discraft ) na jarenlang shows te hebben gegeven in heel Canada, in Toronto de Canadian Open Frisbee Championships met guts en distance. Voor dat toernooi liet Wham-O speciale frisbees maken, de eerste keer dat er een frisbee was met een toernooinaam erop. In 1974 in Vancouver introduceerden Ken en Jim op COFC accuracy en freestyle, maar in 1975 was ultimate op de Canadian Championships nog slechts een demonstratiesport. Later voegden ze ook disc golf en de individuele onderdelen toe aan het programma. Vergeleken met de zuiderburen duurde het dus wat langer voordat ultimate echt in Canada doordrong. Pas in 1979 werd in Toronto een ultimate club opgezet en in die stad is nu de oudste, nog steeds bestaande City league. Het duurde echter tot 1987 voordat er in Vancouver een echt nationaal kampioenschap ultimate werd georganiseerd. Eveneens vroeg in de jaren zeventig vloog de frisbee naar Europa en landen als Japan en Australië waar men in respectievelijk 1975 en 1976 een nationale bond opzette. In beide landen won het frisbee snel aan populariteit en in 1978 stuurden beide landen al deelnemers naar het WK in Pasadena. In 1979 volgde Nieuw-Zeeland met een bond.
1973. Frisbeesport in Europa
Noord-Amerikaanse toeristen en expats brachten de schijf begin jaren zeventig naar Engeland, Zweden, België, Frankrijk en iets later naar de rest van Europa. In het Verenigd Koninkrijk en Zweden sloeg het frisbee snel aan en respectievelijk in 1973 en 1974 richtte men daar een nationale frisbeebond op, de UK FDA en de Svenska Frisbee Förbundet. Dit voorbeeld werd gevolgd door België, Frankrijk en Oostenrijk in 1977. Nadat in 1978 Finland, Nederland en Denemarken en een jaar later Italië en Noorwegen volgden met een eigen federatie, werd in 1980 in Parijs het eerste Europees kampioenschap ultimate georganiseerd, daarmee dus het eerste echt internationale ultimate toernooi. In 1981 herdoopten de Britten hun bond tot British Ultimate Federation ( inmiddels UK Ultimate ) en in datzelfde jaar werd de Europese bond EFDF gevormd. Hoewel in 1979 al voor het eerst ultimate werd gespeeld in Duitsland en onze oosterburen in 1981 reeds hun eerste DM hielden, waren de Duitsers erg laat met het oprichten van een eigen frisbeebond. De Deutscher Frisbee Verband is namelijk van 1991. In 1983 werd de frisbeesportbond in Zweden lid van de nationale sportconfederatie en daarmee de eerste officieel geaccepteerde frisbeebond.
1974. Dan Roddick en de verspreiding van disc golf
Toen de groep disc golfers uit Rochester in de IFA-nieuwsbrief las dat er buiten hun groep om een groot aantal mensen op allerlei manieren bezig was met frisbeesport, doopten ze hun toernooi om tot American Flying Disc Open en in 1974 loofden ze zelfs een auto uit voor de winnaar. Ook Ed Headrick kwam langs in Rochester en ontdekte daar pas echt het disc golf. Hij huurde Dan Roddick, de winnaar van AFDO ‘74, in als medewerker van Wham-O. Dan ‘Storck’ Roddick werd het hoofd van het Sports Promotion Department. Nadat The Storck hem wees op de populariteit en de mogelijkheden van disc golf, begon Headrick steeds meer te geloven in deze frisbeesport. In 1975 maakte hij disc golf een onderdeel van het WK Frisbee en in datzelfde jaar legde Ed samen met zijn broer Ken in Pasadena de eerste vaste course aan. Hij was daarna zo overtuigd van het succes van disc golf, dat hij zijn baan bij Wham-O opgaf en vervolgens in 1976 de Disc Golf Association Company oprichtte, een bedrijf dat courses over het hele land wilde uitleggen. Tot die tijd was het target nog gewoon een stok die in de grond was gestoken, maar in 1977 ontwikkelde Ed samen met Ken de basket zoals we die nu nog kennen en nam daar patent op. Ze noemden het de ‘pole hole’.
1974. Eerste WK’s
Wham-O besloot het succes van de schijf uit te breiden en sponsorde een groot toernooi dat ze wereldkampioenschap noemden. In 1974 werd in The Rose Bowl in Pasadena dat eerste WK Frisbee voor individuele spelers gehouden, uiteraard met alleen maar Noord-Amerikaanse deelnemers. Onderdelen waren distance, guts en freestyle, Victor Malafronte (m) en Jo Cahow (v) werden de eerste overall wereldkampioenen. In 1975 waren er weer World Frisbee Championships met inmiddels ook disc golf en dog disc als onderdeel, terwijl ultimate een demonstratiesport was, net als in 1976. Voor vele duizenden enthousiaste toeschouwers werd er beide jaren een East-West all-star game gehouden waarbij een goal drie punten waard was en een score in de ‘hotspot’ midden in de endzone zelfs vijf punten. Veel spelers gooiden toen trouwens nog overhand worpen in plaats van forehands. In 1977 was tijdens het WK de eerste nationale ultimate-finale tussen de winnaars van oost en west, Penn State en Santa Barbara. De Condors uit Santa Barbara wonnen, net als een jaar later. In 1978 waren er op het wereldkampioenschap in Pasadena behalve Amerikanen en Canadezen ook deelnemers uit Japan, Zweden, Engeland, België en Australië. Datzelfde jaar werd ook double disc court toegevoegd aan WFC en in 1982 werd ook discathon onderdeel van het WK. Gek genoeg werden bij de wereldbond pas vanaf het wereldkampioenschap ‘83 de aparte gutskampioenen erkend.
1975. Dog frisbee / disc dog
Nadat ze beide al een aantal jaar hadden geoefend met hun eigen hond, zetten Alex Stein en Eldon McIntire in 1975 een wereldkampioenschap voor disc dog op, samen met Irv Lander die bij Wham-O werkte. De eerste jaren werd dit gelijktijdig gehouden met het grote wereldkampioenschap in The Rose Bowl in Pasadena. De eerste drie jaar won Stein met zijn hond, Ashley Whippet geheten. Eind jaren ’70 trok het dog frisbee zich los van de overige frisbeesporten. Bij sommige wedstrijden werd toen nog gejureerd op de moeilijkheid van de trucs, bij andere weer meer op afstand of moest de worp vanuit een cirkel worden gegooid of juist in een cirkel worden gevangen. Begin jaren ‘80 werd dog frisbee een hele competitie, met regionale kampioenschappen die naar een centraal eindtoernooi toewerkten, dat voortaan het Ashley Whippet Invitational World Championship werd genoemd. Peter Bloeme, in 1976 nog wereldkampioen frisbee in The Rose Bowl en in 1984 ‘wereldkampioen’ dog frisbee op het AWI, werd in 1986 eerst disc dog jury en stelde daarna een set spelregels op die vandaag nog wordt gebruikt. Door zijn invloed was er voortaan een aparte freestyle wedstrijd, maar ook een distance/accuracy wedstrijd, waarbij worp en catch werden getimed. Vanaf 1989 kreeg de winnaar zelfs een speciale doorgeeftrofee, de Lander Cup. Het AWI was nog die hele eeuw leidend en in 1998 werd het AWI wereldkampioenschap zelfs nog gefilmd en uitgezonden op kanaal Animal Planet. Maar door de daaropvolgende populariteit kwam er in 2000 een concurrerend event, compleet met regionale voorwedstrijden, de Skyhoundz World Canine Disc Championships. Dit hele circuit werd gesponsord door Hyperflyte, een bedrijf dat zich specifiek richtte op dog frisbees. Vrij snel nam deze organisatie de markt over en het AWI verdween zelfs drie jaar, hoewel die organisatoren vanaf 2003 tot op de dag van vandaag in steeds verschillende steden hun ééndagstoernooi -wèl nog steeds wereldkampioenschap geheten- hielden. Maar voortaan was het Skyhoundz-circuit toonaangevend, met diverse regionale maar ook internationale voortoernooien, tot Europese kampioenschappen aan toe.
1977. De PDGA en andere bonden
Gaandeweg werd disc golf steeds populairder en samen met andere spelers richtten Roddick en Headrick in 1977 de Professional Disc Golf Association op. Headrick had trouwens eerder al het trademark op de term disc golf verkregen. Later droeg hij deze rechten allemaal over aan de PDGA, zodat hij weer verder kon met het ontwerpen van disc golfcourses. In 1982 organiseerde Ed Headrick samen met de PDGA het eerste World Disc Golf Championship waar Harold Duvall de eerste wereldkampioen disc golf werd. Roddick was later ook stuwende kracht bij de oprichting van de Guts Players Association in 1978. De oprichting van de Amerikaanse Ultimate Players Association, tegenwoordig USA Ultimate, vond plaats in 1979. Meteen dat jaar was ook de eerste echte editie van het nationale ultimate kampioenschap met de winnaars van de vijf regio’s. Eerste kampioen van dit toernooi onder auspiciën van die UPA, het nu wereldberoemde Nationals, was Glassboro State College.
1978. Indoor ultimate en Vintertrofén
Het oudste ultimate van ons continent stamt uit Zweden en daar werd vanwege het klimaat natuurlijk ook veel indoor ultimate gespeeld, zo’n zeven a acht maanden per jaar. De eerste indoor ultimate wedstrijd werd gehouden in 1977 tussen Skogshyddans en Halmstad. Aansluitend werd begin 1978 in Gothenburg voor het eerst het beroemde Vintertrofén toernooi georganiseerd door de club Skogshyddans. In 1984 volgde het eerste EK Indoor ultimate voor clubteams (EUICC) in Colchester in Engeland en dat toernooi werd in 1989 en in 1995 in Utrecht georganiseerd. In 1997 werd voorlopig het zevende en laatste EUICC voor clubs gehouden in Zweden. Daarna was de Winter Trophy in Gothenburg jarenlang het officieuze EK voor clubteams uit heel Scandinavië, Duitsland en soms ook uit Engeland en ons land. Dat toernooi werd het langstlopende toernooi ter wereld met achtendertig afleveringen, totdat het in 2015 plotseling zijn laatste editie kende. Kong Volmer, een ander beroemd indoortoernooi werd in 1986 opgericht te Farum in Denemarken.
1980. European Ultimate Championships
In 1980 werd in Parijs het eerste Europees Kampioenschap ultimate georganiseerd, tegenwoordig European Ultimate Championships geheten. Dat eerste EUC werd gespeeld met zeven nationale teams en kampioen werd Finland, vóór Engeland en Zweden. Datzelfde jaar werd in Brussel ook het eerste EK Frisbee voor individuele spelers georganiseerd. En in 1981 was het tweede EUC in Milaan met acht deelnemende landen en Zweden als winnaar. De eerste Europese dameskampioen in ultimate was ook Finland, in 1982 te Obertraun met twee tegenstanders. In 1985 werd het European Ultimate Championship weer in Obertraun gehouden en vandaar elke twee jaar tot en met 1997, toen door de wereldbond een vierjarencyclus werd voorgesteld. Achtereenvolgens 1987 in Keulen en in 1989 in Vejle waar een U20 juniordivisie werd toegevoegd. Daarna in 1991 in Colchester, 1993 in Arnhem (!) en in 1995 in Fontenay-le-Comte waar voor het eerst een Open masters divisie werd gespeeld, in 1997 in Street (GB). Vervolgens was er zes jaar pauze, maar in 2003 was het EUC weer terug in Fontenay-le-Comte met voor het eerst een mixed divisie. Daarna in 2007 in Southampton met een dames U20 en een open U17 divisie, in 2011 in Maribor waar de juniordivisies geen deel meer uitmaakten van het toernooi, 2015 in Kopenhagen met women masters erbij, 2019 in Györ helemaal zonder masters divisies en 2023 in Limerick.
1980. Goaltimate
Op kerstdag 1980 werd in een buitenwijk van Boston, op een veld met een dikke laag sneeuw, voor het eerst een spel gespeeld dat leek op het huidige goaltimate, toen in Wellesley niet genoeg spelers op de training kwamen voor echt ultimate. Er werd daar gespeeld met de onderkant van de H van het football-doel als hoop. Eén van hun, Jim Herrick, bracht dit spel een paar jaar later naar San Diego waar het eerst werd gespeeld in een park tussen twee bomen met laaghangende takken. Net als in Massachusetts speelde men in San Diego 3-tegen-3 of 4-tegen-4, totdat er genoeg spelers waren voor ultimate. Door het zeer intensieve gebruik van het gras om en tussen de twee bomen, werd de groep gaandeweg weg gestuurd uit het park en bedacht men een hoop van pvc-buis in twee emmers vol met beton als basis. Door dit idee werd deze frisbeesport meer wijd verspreid, hoewel vooral over de westkust en in New England, al werd het hooguit gezien als een oefenvorm voor ultimate. Maar in 1999 werd er in San Diego een goaltimate-toernooi opgezet met 30.000 dollar aan prijzengeld, gesponsord door de Conner Company, zodat top-ultimate spelers uit het hele land erop af kwamen. San Diego won de finale van Boston, maar na dit toernooi dat behoorlijk wat bekendheid verwierf, werd goaltimate gespeeld door de hele Verenigde Staten als een pickup alternatief voor ultimate. In de jaren ’00 werd het spel geïntroduceerd in Canada, Australië en ook steeds meer landen van Europa. In 2016 werd USA Goaltimate opgericht en vanaf dat jaar werden er in de VS ook jaarlijks nationale kampioenschappen gehouden. Hoewel het redelijk eenvoudig is om zelf een goaltimate-hoop te fabriceren, verkoopt het bedrijf GoaltyLife kant-en-klare hoops online.
1983. WK ultimate in Gothenburg
De eerste wereldkampioenschappen ultimate in 1983, gehouden in Gothenburg, waren een soort vervolg op de succesvolle EK’s daarvóór. Er waren in totaal 11 deelnemende ploegen uit slechts vier landen: Zweden, Finland, Oostenrijk en het uitgenodigde Verenigde Staten. Winnaars werden zowel in de dames als open divisie de clubteams (!) die de VS vertegenwoordigden. Ook was er een junior open divisie met spelers tot 20 jaar zonder Amerikaanse deelname, zodat Finland die titel opeiste. Op datzelfde WK was meteen ook een guts divisie - gehouden met voornamelijk ultimate spelers - waar Zweden won. Daarna bleef guts onderdeel van de ultimate wereldkampioenschappen voor landenteams. Het toernooi heette voortaan dan ook World Ultimate and Guts Championships of WUGC.
1984. WFDF en WK Overall
In 1982 werd binnen de International Frisbee Association besloten de mannen categorie van alle frisbeesporten voortaan open divisie te noemen, zodat vrouwen daarin ook konden meespelen. Toch was het IFA veelal gericht op Noord-Amerika. Op het WK van 1984 waren er heftige discussies over hoe men verder moest in de wereld en vervolgens werd eind 1984 de World Flying Disc Federation opgericht met de Brit Charlie Mead als voorzitter, meteen al 30 aangesloten landen en in totaal zo’n 100.000 spelers. Deze WFDF organiseerde in 1987 het eerste echte WK Overall met deelnemers uit de hele wereld. In 1989 was Mats Bengtsson (Zwe) de eerste niet-Amerikaanse winnaar. Dit individuele wereldkampioenschap werd voortaan steeds om het jaar gehouden, terwijl in de even jaren iedereen naar het US Open kwam. Spelers komen op de World Overall Championships tegen elkaar uit op de disciplines distance, accuracy, discathon, disc golf, double disc court, freestyle en self caught flights (MTA en TRC) en er wordt behalve per onderdeel vooral ook een overall winnaar gekroond. In 2017 switchte de WFDF naar een vierjarencyclus, hoewel de editie van 2021 een jaar werd uitgesteld vanwege corona. Dus was in 2022 in San Diego het laatste WOC. Overall frisbee leeft vooral in de VS en Scandinavië en in mindere mate in Japan, Canada en Duitsland.
1989. WUGC en … WUCC
Vooral in Amerika was men meer en meer bezorgd om de Europese all-star nationale teams en om die trend te counteren organiseerde de World Flying Disc Federation in 1989 haar eerste wereldkampioenschap voor clubteams, de World Ultimate Club Championships in Keulen. Uiteraard gaven de Amerikaanse kampioenen bij dames en heren op dit WUCC de toon aan. In 1990 in Oslo was er tijdens het WUGCvoor het eerst ook een divisie voor masters, voor spelers van toen nog boven de 30 jaar. Het jaar daarna was WUCC in Toronto en in 1993 kwam men naar Madison in de VS. Op beide toernooien heerste in de open divisie het destijds beroemde en beruchte team New York, New York met de zeer intense aanvoerder Kenny Dobyns. Dat team was één van de laatste exponenten van uglimate, hoewel de New Yorkse ploeg daarnaast ook gewoon erg goed was. In 1995 kwam WUCC terug naar Europa, naar Street in Engeland, wat een boost betekende voor de Europese club scene. Twee jaar later moesten alle teams weer over de grote plas naar Vancouver. Steevast waren de kampioenen in zowel de open als dames divisie teams uit de VS.
1992. Tom’s Tourney
Voorjaar 1992 startte Glenn Nolf met hulp van zijn clubgenoten van Freezzz Beezzz in Brugge een groot jaarlijks, driedaags internationaal ultimate-toernooi. Toen de talentvolle FB-speler Tom Van Ryckeghem op 24-jarige leeftijd ongelukkig overleed in een motorongeluk, werd het toernooi vanaf 1996 omgedoopt tot Tom’s Tourney en onder die naam krijgt het event steeds meer faam in Europa. Het toernooi begon eerst met een open divisie, maar in 2004 werd daar een divisie voor vrouwen aan vastgeknoopt. Om de eigen clubploeg te kunnen onderbrengen, werd daar later ook een 2e divisie aan toegevoegd en uit die drie divisies bestaat het evenement nog steeds. Omdat sportpark De Gulden Kamer door de jaren heen steeds wat werd uitgebreid ( met zelfs twee echte ultimate-velden voor de club Freezzz Beezzz ! ), kon het toernooi groeien tot 64 teams, terwijl het één van de weinige top-clubtourneys in Europa was en is met echte ultimate-velden van 37m breed. Vaderlandse geschiedenis werd in Brugge geschreven door de Red Lights die het open toernooi in 1999, 2001 en 2002 drie maal op hun naam schreven, Primavera Olandese dat in 2005, 2006 en 2008 ook de triple haalde, hetzij bij de vrouwen, het Nederlands open NT dat in 1994 en 2000 twee keer de titel pakte en de nationale vrouwenploeg die in 2004 de geheel Nederlandse eindstrijd won. Bij de open divisies veranderde in 2022 het jarenlang bekritiseerde format van 6x pools van vier teams ( met daaruit volgend een altijd betwist systeem met 1/8 finales, etc. ) naar 4x pools van zes ploegen, een eerlijker systeem, maar met ook een wedstrijd extra.
1997. Freestyle en de Euro Wave
In de jaren tachtig en negentig was de populariteit van freestyle in de VS en Canada langzaamaan steeds meer gestegen. De veteranen gaven het stokje door aan een nieuwe generatie en nieuwe ‘moves’ werden uitgevonden, zoals ‘skids’, ‘turbo rolls’ en ‘vacations’. Maar vanaf 1997 kende deze frisbeesport opeens ook een periode van groei in Europa. De oorzaak daarvan lag grotendeels in de aandacht die het beroemde Paganello strandtoernooi vanaf dat jaar aan freestyle schonk, compleet met een aantal uitgenodigde Amerikaanse sterren, waaronder Tom Leitner in 2000. In 2002 verhuisde Leitner naar Rome en werd de mentor van veel nieuwe Italiaanse freestylers, maar ook van spelers uit veel andere Europese landen. En een beroemde Nike-commercial met twee bekende Amerikaanse freestylers uit die tijd gaf het laatste zetje aan de bekendheid van deze frisbeesport. En terwijl begin deze eeuw het aantal freestylers in Noord-Amerika stagneerde, groeide het aantal beoefenaars in Europa juist explosief. Men sprak van de Euro Wave en dat culmineerde vanaf 2003 in enkele Freestyle World Championships hier op het oude continent, zoals de editie van 2007 in Amsterdam.
1999. Wereldwijde groei jaren negentig en nul
Gedurende de jaren negentig en nul groeide de frisbeesport over de hele wereld hard met nieuwe bonden in Zuid-Amerika, Oost-Europa, Zuid-Afrika en Zuidoost-Azië. In de even jaren waren er telkens WK’s voor landenteams of WUGC’s, de oneven jaren waren voor de clubkampioenschappen of WUCC’s. Op het WUCC 1999 in St.Andrews werd de mixed divisie ingevoerd. Het Amerikaanse Red Fish, Blue Fish was de eerste mixed wereldkampioen. De open finale was één van de spannendste finales ooit. Het beroemde Death or Glory uit Boston speelde tegen het Finse Liquidisc van aanvoerder Timo Vaskio. DoG won door letterlijk één foutje van Timo met 21-19. Dit was meteen het laatste toernooi waar wedstrijden tot 21 punten werden gespeeld, want vanaf 2000 werd er gespeeld tot de 17. Na het WK voor landenploegen in Heilbronn in 2000 besloot de WFDF een vierjarencyclus op te zetten, zodat in 2004 het volgende WUGC in Turku werd gehouden. Tijdens dat wereldkampioenschap in Finland was het erg slecht weer en werden de velden behoorlijk verwoest, waardoor de frisbeeclub uit die stad ruim vijftien jaar niet meer op die voetbalvelden mocht spelen.
2001. BULA en beach ultimate
Het eerste bekende strandtoernooi ter wereld was in 1986 in Texas, in 1989 gevolgd door Paganello, het internationale strandtoernooi in Rimini. Reeds in 1999 werd in Italië onder aanvoering van Paganello voorman Jumpi Miscione gesproken over een aparte federatie voor beach ultimate en in 2001 werd in Rimini met organisatoren van 20 grote strandtoernooien de Beach Ultimate Lovers Association opgericht. De charismatische Portugese Nederlander Patrick van de Valk werd voorzitter en is dat nog steeds. In 2003 werd BULA volwaardig lid van de WFDF. In 2004 hield BULA haar eerste WK Beach of WBUC in Figuera da Foz. Er waren zelfs deelnemers van WUGC in Finland die met een Magic Bus helemaal naar dat wereldkampioenschap in Portugal kwamen. In 2007 was WBUC in Maceio-Brazilië, in 2008 was er een EK of EBUC in Le Pouliguen-Frankrijk, in 2011 weer een WK in Lignano Sabbiadoro-Italië en in 2013 een EK te Calafells-Spanje. Vaste deelnemer op die grote beach toernooien is steeds het imaginaire land Currier Island, een internationaal pick-up team, typerend voor de wat meer relaxte sfeer bij beach ultimate.
2001. World Games
Reeds in 1989 in Karlsruhe was ultimate als exhibitiesport aanwezig op de World Games, het kleine broertje van de Olympische Spelen. Vervolgens werd de WFDF in 1995 lid van de International World Games Association, maar pas in 2001 in Akita was mixed ultimate volwaardig onderdeel van die wereldspelen, gevolgd door Duisburg in 2005 en Kaohsiung in 2009. Tijdens die WG’s waren steeds zes landenteams aanwezig, de vijf meest succesvolle landen van het voorafgaande WUGC en de thuisploeg. In 2013 waren de World Games in Cali en was ultimate veruit het meest aansprekende onderdeel van dat event. Voor een tribune met 45.000 dolenthousiaste Colombianen won het Amerikaanse team overtuigend de finale van Australië. In 2017 werden de World Games gehouden in Wroclaw. De VS wonnen daar de finale van het verrassend sterke Colombia. In Birmingham, Alabama in 2022, door corona een jaar uitgesteld, waren er op de WG voor het eerst acht teams aanwezig waaronder drie Europese ploegen. Acht teams met slechts 14 spelers, het nieuwe format. Duitsland kwam in de pool verrassend sterk voor de dag met overwinningen op de VS en Canada, maar uiteindelijk wist de Verenigde Staten het toernooi toch weer te winnen in een finale tegen Australië. In 2025 zullen de twaalfde World Games worden gehouden in Chengdu. Daar in China zal disc golf voor het eerst ook op het programma staan.
2003. Internationale jeugdtoernooien
De EFDF en later EUF organiseerde vanaf 2003 in Tallin tijdens de oneven jaren aparte EJK’s of European Ultimate Youth Championships voor Under20 en Under17. En hoewel er al vanaf 1983 een Junioren divisie was op het reguliere WK, begon de wereldbond vanaf 2012 in Dublin een apart toernooi voor U20 met zowel een open als een dames divisie. In 2014 combineerden de WFDF en de EUF hun EYUC en WJUC in Lecco. In 2016 was er een EYUC voor alleen U17 in Gent, maar in 2017 was er zelfs een compleet EYUC in Veenendaal, georganiseerd door TD’s Daan Remmers en Ted Beute. In 2022 herhaalden WFDF en EUF hun coöperatie toen zich uit Europa nauwelijks jeugdteams inschreven voor WJUC in de Dominicaanse Republiek. Het tot JJUC omgedoopte toernooi werd gehouden in Wroclaw en bevestigde een trend die op de EYUC’s al jaren te zien was : hoewel de VS als kampioen ongenaakbaar was, hadden vooral Frankrijk maar ook Italië zeer sterke jeugdafdelingen die de rest van Europa inmiddels ver achter zich hebben gelaten. Het EYUC van 2024 voor alleen U17 zal wederom in Gent gehouden worden.
2006. WK ultimate op het zuidelijk halfrond
Na WUCC 2002 op Hawaii waar in alle vier de divisies minimaal de eerste zes teams uit de VS of Canada kwamen en WUGC in Turku, werd er in november (!) 2006 voor het eerst een wereldkampioenschap op het zuidelijk halfrond georganiseerd, namelijk in Perth. Bij absentie van de sterkste Noord-Amerikaanse teams die Nationals ( twee weken daarvóór ) belangrijker vonden, waren er voor het eerst non-VS winnaars. De beroemde Buzz Bullets uit Tokyo wonnen de open divisie, terwijl in de geheel Japanse vrouwenfinale MUD van UNO won. In mixed, vanaf dat jaar veruit de grootste divisie met 40 teams, won Team Fischer Price uit Vancouver. Twee jaar daarna was er een WUGC in datzelfde Vancouver. Hoewel de VS regulier het vrouwentoernooi won tegen Japan, kende de open divisie een verrassing met een mooie overwinning van het thuisland op de grote zuiderbuur. Canada won ook in mixed, in een finale tegen Japan.
2006. European Ultimate Championships Series
In 2006, een jaar na het laatste EK Outdoor voor clubs (EUCC) in Rostock, werd uit onvrede met de trage vierjarencyclus van de wereldbond een jaarlijks Europees clubkampioenschap opgericht, de European Ultimate Championship Series. Het eerste jaar werden de beste ploegen van EUCC uitgenodigd. Maar met het Amerikaanse systeem als voorbeeld werd Europa vanaf 2007 ingedeeld in vier, later vijf regio's. Eind augustus werden in die regio’s Regionals gespeeld voor zowel open als dames clubs en sinds 2013 ook voor mixed ploegen. Deze EUCR’s werden gevolgd door centrale Finals ofwel de EUCF begin oktober. In open waren daar de laatste jaren steeds de beste 24 club teams aanwezig, bij dames en mixed de beste 12 ploegen, vanaf 2023 zelfs 16 teams. Hosts vanaf 2006 waren Florence, Basel, Parijs, Londen, Lloret de Mar, Brugge, Frankfurt, Bordeaux, Frankfurt, Wroclaw, Frankfurt, Caorle, Wroclaw, Caorle, in 2020 afgeblazen, Brugge, Caorle en Wroclaw. In de open divisie won het Engelse Clapham inmiddels tien titels, de laatste daarvan in 2023. Het Londense Iceni was tussen 2011 en 2015 ook vijf jaar achter elkaar winnaar bij de vrouwen. Nederlands succes was er in de mixed divisie met goud voor GRUT in 2017, 2021 en 2022 en een tweede plek in 2016, 2019 en 2023. In 2024 gaan alle drie de divisies naar 16 teams en kwalificeren clubs zich niet langer via de EUCR’s, maar via een ranking systeem waarbij diverse toernooiresultaten tijdens het jaar mee tellen. De Finals zullen worden gehouden in het Belgische Oostende.
2009. EUF en EFDF
In 2009, min of meer als opvolger van de dan al jaren wat inactieve EFDF, werd de European Ultimate Federation opgericht. Deze EUF moest voortaan alle Europese ultimate spelers vertegenwoordigen. De EUF kreeg commissies voor Jeugd, Open, Dames, Mixed, Masters en Spirit en een zeer actieve voorzitter, de Oostenrijker Andrea Furlan die tot op de dag van vandaag chairman is. De EUF was en is de organisator achter de EUCS, het jaarlijkse clubkampioenschap. Maar ook achter het Europese jeugdkampioenschap of EYUC, het EK voor landenploegen ofwel EUC en het EK voor masters ofwel EMUC(C). In 2014 werd in Lecco de European Flying Disc Federation heropgericht als dochter van de wereldbond WFDF. Dit was vooral een politieke daad richting de European Games van 2019 en bovendien om het IOC gunstig te stemmen in de strijd voor legitimiteit. De EFDF heeft onder zich de EUF en de European Disc Golf Federation. Haar huidige voorzitter is de Francaise Haude Hermand die trouwens ook deel uitmaakt van het EUF-bestuur. Nu in 2024 zijn de nationale bonden van 36 Europese landen ( en Israël ) aangesloten bij de EUF, met in totaal ongeveer 26.000 geregistreerde leden, al zijn momenteel Rusland en Belarus natuurlijk geschorst. De commissies Open, Dames en Mixed zijn verdwenen, tegenwoordig is er naast de Spirit committee, een Youth & Development, een Competition en een Athletes’ committee, daarnaast heeft de EUF nu een DEI ( Diversity, Equity and Inclusion ) en een IT commissie. Vanaf 2021 heeft de EUF een betaalde werknemer die op alle toernooien event manager is, de Oostenrijker Felix Nemec, vanaf eind 2022 ook een betaalde stagiair voor social media.
2010. U23 / U24
In 2010 organiseerde de WFDF in Florence voor het eerst een landentoernooi voor Under23, overigens nog zonder de VS als deelnemers. Dit wereldkampioenschap voor spelers in een studentenleeftijd, spelers die vaak nog net niet goed genoeg waren voor de nationale teams, werd in 2013 herhaald in Toronto en in 2015 in Londen ( als voorbereiding voor WUGC een jaar later ). Beide keren won de VS alle drie de divisies, trouwens net als in 2018 in Perth, 2019 in Heidelberg, 2021 in Limerick en in 2023 in Nottingham. Vanaf 2018 kreeg deze divisie een andere naam, namelijk U24. Het ging om dezelfde leeftijdsgroep, maar nu waren de definities van U17, U20 en U24 gelijk getrokken. Dit toernooi in januari 2018 had eigenlijk in de zomer van 2017 gespeeld moeten worden, maar januari is in Australië natuurlijk een zomermaand. In Perth bood Italië in de open divisie verrassend goed tegenstand aan de VS en verloor ternauwernood met 13-15. In 2019 werd een Nederlands Mixed Team voornamelijk bestaande uit GRUT spelers, licht teleurstellend zesde op het toernooi in Zuid-Duitsland en in 2023 stond België in de open finale tegenover de VS, een voorbode van hun latere EUC succes.
2010. Wereldkampioenschappen jaren ‘10
Toen op WUCC2010 in Praag de beste VS clubs weer terug waren, kende de open divisie meteen weer een geheel Amerikaanse eindstrijd tussen grootmachten Revolver en Sockeye. De dames finale was één van de allermooiste dameswedstrijden ooit waarin Fury met 17-16 won van UNO uit Japan. WUGC2012 vond plaats in Sakai. De Japanse dames wisten dit toernooi eindelijk de VS te verslaan, maar in de open finale was de VS veel te sterk voor GB. Er was in die divisie behoorlijk wat controverse over de veel te fysieke match tussen Canada en Japan, een wedstrijd die verontwaardiging opriep vanuit de hele ultimate community. Canada won daar wel het mixed goud. Na enkele weken nat weer dat ook het voorafgaande WJUC parten speelde, was WUCC 2014 in Lecco bijna verregend. Man en macht ( zelfs helikopters ! ) werden ingezet om de velden nog enigszins bespeelbaar te maken. De finalisten kwamen als vanouds alle zes uit de VS. Dit WUCC was een super groot evenement met 161 teams in vijf divisies. Met ruim 2500 sporters en coaches was dit ook veruit een record voor de frisbeesport, maar hierna besloot de WFDF om de masters divisies voortaan uit dit toernooi te halen. Het voorlopig laatste WK ultimate en guts voor landenploegen in 2016 was net ten noorden van Londen. Ook op dit WUGC was de regen spelbreker en lang niet alle wedstrijden konden worden afgemaakt, omdat het complex was gehuurd van een professionele voetbalclub die haar velden niet wilde verwoesten. De open finale tussen de VS en Japan wordt beschouwd als één van de meest efficiënte wedstrijden ooit en is het bekijken waard. Twee jaar daarna ging men voor WUCC 2018 naar Cincinnati. Alsof de duvel ermee speelde werden de laatste dagen van ook dat toernooi verpest door slecht weer. Veel plaatsingswedstrijden werden afgelast, maar de (ingekorte) finales werden wonder boven wonder afgewerkt in een indoor voetbalhal. Omdat het publiek - uitgespeelde toernooispelers - in deze hal heel dicht op het veld stond, was er die dag een super sfeervolle ambiance die nog vaak wordt aangehaald.
2011. EUC
In 2011 organiseerde de EUF - hoewel het 13e EUC in totaal - haar eerste European Ultimate Championships en meteen maar in een frisbee-ontwikkelingsland, namelijk in Slovenië. De Duitse vrouwen doorbraken in Maribor de hegemonie van de Finse damesploegen die al sinds 2003 heersten in Europa. En na twee overwinningen voor GB werd in 2011 Zweden weer eens kampioen in de open divisie in een finale tegen GB. In mixed triomfeerde GB voor de derde keer op rij. In 2015 organiseerde de EUF de EUC in Kopenhagen met liefst 65 landenploegen in vijf divisies, waaronder ook open masters en dames masters. Zo groot was het EK nog nooit. Voor de EUF was het grote deelnemersveld een sein dat men de masters ploegen voortaan hun eigen toernooi moest geven, EMUC. Open kampioen werd weer het GB van sterspeler Justin Foord in een spannende finale tegen Duitsland. Bij de vrouwen werd Finland opnieuw de kampioen, tegen Zwitserland en mixed goud ging weer naar GB in een finale tegen Ierland. Vanaf 2019 werd EMUC elke vier jaar gehouden, die eerste keer was in Madrid. De EUC van 2019 in het Hongaarse Györ kende behoorlijk wat controverse vanwege de zeer strikte toernooidirecteur Zoltán die in social media behoorlijk werd aangevallen, al was het toernooi financieel wel een succes voor de EUF. De mixed finale tussen GB en Frankrijk was het hoogtepunt van het toernooi met een nipte overwinning voor -weer- GB. GB won ook de replay van de open finale tegen Duitsland door een fout van de Duitse sterspeler Holger Beuttenmöller in universe point. De Ierse vrouwen wonnen verrassend het toernooi, in een finale tegen Zwitserland. Opvallend waren de drie derde plaatsen voor Rusland. De 16e en voorlopig laatste EUC, die van 2023 in Limerick, was daarentegen op veel vlakken een groot succes met België als verrassende winnaar in de open divisie na een trage finale tegen GB. Frankrijk won mixed goud na een overtuigende finale tegen het jonge Italië ( allemaal spelers van het WK U24 ! ) en de Duitse vrouwen wonnen het toernooi zelfs zonder hun geblesseerde sterspeelster in een prachtige eindstrijd tegen GB.
2011. PAUC
De eerste Pan-American Ultimate Championships vonden plaats in 2011 Medellín met drie divisies, weliswaar alleen voor clubteams. De paar VS-ploegen die de moeite hadden genomen om naar Colombia af te reizen, kaapten de prijzen weg. De oprichting van een Pan-Amerikaanse federatie PAFDF duurde daarna nog tot 2014. Deze federatie besloot om ook de komende Pan-Amerikaanse toernooien nog met clubteams te spelen en niet met landenploegen zoals in Europa en Azië-Oceanië, om daarmee het club ultimate in veel landen te ontwikkelen. In november 2015 werd PAUC voor de tweede keer gehouden, dit keer in het Mexicaanse Cancún met vier divisies. In drie categorieën wonnen Amerikaanse clubs, behalve bij de vrouwen. Daar won Revolución uit Medellín, de eerste keer dat die ploeg van zich liet spreken. PAUC 2019 was in Sarasota en was ook weer een club toernooi. Deze stad in Florida was voor veel Amerikaanse (masters-)spelers bekend terrein, want tussen 2009 en 2017 werd US Nationals daar gespeeld. Er waren liefst 50 ploegen in dames, mixed en open, maar ook nog 21 teams in drie masters divisies. Ook hier werden alle categorieën gewonnen door VS-clubs, behalve de divisie voor vrouwen weer door Revolución. Ook PAUC 2023 in Punta Cana was een club toernooi, met de ideale 16-20-16 ploegen in dames-mixed-open en zelfs 33 teams in drie masters divisies. Hoewel er wel enkele goede clubteams uit de VS en Canada op af waren gekomen, waren deze teams niet met hun volledige roster aanwezig. De vrouwenfinale was daardoor geheel Colombiaans met een triple voor het inmiddels Revolution geheten team uit Medellïn. De open divisie werd een prooi voor de thuisploeg Blue Devils, weliswaar geholpen door een aantal VS-spelers. De mixed finale was wel tussen twee reguliere Amerikaanse clubs, gewonnen door Drag’n Thrust.
2011. AOUGC
In 2011 was in Kaohsiung op Taiwan de eerste editie van de Asia Oceanic Ultimate Championships met deelname van tien landen in drie divisies. De nationale teams van Japan en Australië, echte ultimate grootmachten, heersten tijdens dat toernooi. Tijdens een congres op dat event werd de Aziatische bond AFDF opgericht, al werd de naam van deze federatie tijdens het kampioenschap van 2019 op voorspraak van de Japanse voorzitter Fumio Morooka veranderd in Asia Oceania Flying Disc Federation. Eind november 2015 was in Hong Kong het tweede AOUC, met nog steeds kleine divisies in open en dames, maar wel tien teams in mixed. De Filipijnen, voornamelijk gezien als een grootmacht op het strand, pakte die mixed titel in een prachtige finale tegen Australië, terwijl thuisland Taiwan zeer verrassend de vrouwen divisie won, hoewel Japan afwezig was. In 2019 werd het in Azië zeer populaire guts toegevoegd. De Asia Oceanic Ultimate and Guts Championships 2019 werden gehouden in Shanghai met 64 ultimate teams en 5 guts ploegen uit 13 landen. Japan won zowel de open als vrouwen finale van Australië, maar weer won Filipijnen met groot verschil van Japan de mixed divisie. Japan werd wel één en twee in guts. Op de laatste AOUGC van 2023 in Manila was er met mixed masters een vierde divisie en een verrassende winnaar in de open divisie. Gastland Filipijnen, de vorige keren nog kampioen in mixed, versloeg namelijk het favoriete Australië. De Japanse dames waren gelukkig weer present, maar verloren in universe nipt van Australië. De mixed divisie was met 17 teams erg groot, maar er waren liefst drie clubteams uit Singapore en naast Team India gek genoeg ook een bekend mixed clubteam uit India. Nieuw-Zeeland had al zijn beste spelers in deze divisie ingezet en dat betaalde uit met een duidelijke overwinning op Australië.
2012. Semiprofessioneel ultimate
In 2012 werd in de VS de stap gezet naar semiprofessioneel ultimate. Op grotere velden, met scheidsrechters en behoorlijk aangepaste regels startten acht teams in het oosten van het land deze American Ultimate Disc League. De spelers kregen per wedstrijd nauwelijks betaald, maar hadden vooral zelf geen onkosten. In 2013 werd de AUDL groter maar kreeg concurrentie van de Major League Ultimate, nota bene opgezet door de eigenaar van de eerste AUDL-kampioen Philadelphia Spinners. Dat jaar deden meer gerenommeerde clubspelers mee in deze leagues en onze Erik Doesburg speelde bij de Seattle Rainmakers in de MLU. In 2014 breidde de AUDL zich uit naar de westkust, terwijl de MLU zich consolideerde, evenals in 2015. In 2016 breidde de AUDL zich uit naar het zuiden. Nieuwe trend dat jaar was het ontstaan van enkele all-star teams met ingevlogen topspelers, hetgeen het niveau ten goede kwam. De MLU daarentegen stopte aan het einde van dat seizoen 2016 plotseling, dus vanaf 2017 had de AUDL de spelersmarkt voor zich alleen. Met ongeveer 24 teams in vier divisies bouwde deze league de jaren daarna rustig aan haar toekomst. In 2018 deed onze Ben Oort behoorlijk succesvol mee met de Toronto Rush, terwijl maatje Basten de Jongh speelde bij de Detroit Mechanix. In 2023 speelde Ben Oort nogmaals in de AUDL, maar dit keer met DC Breeze. Helaas voor Ben was de laatste jaren het sterrenteam van New York Empire, uitkomend in dezelfde East divisie, een klasse apart, zodat zijn Breeze zich niet voor het championship weekend kwalificeerde. In 2024 krijgt de AUDL opeens een naams- en logoverandering. Plotseling heet de league Ultimate Frisbee Association of UFA na een merger met Wham-O dat de rechten op het woord ‘frisbee’ nog steeds heeft.
2013. Indoor en WFDF
Hoewel er in grote delen van Europa met ongeveer dezelfde regels werd gespeeld, vooral 5-tegen-5 op een handbalveld, riep de WFDF eind 2013 een commissie in het leven die moest proberen om een set mondiale indoor spelregels op te stellen. Omdat indoor ultimate in de wereld met veel verschillende regels werd gespeeld, mislukte dat streven. Zo speelt men in de VS vaak 7-tegen-7 op een indoor voetbalveld in een grote blaashal, in Canada 4-tegen-4 op een basketbal- of ijshockeyveld, in GB, Ierland en Zuid-Afrika 5-tegen-5 op een basketbalcourt, in Australië en Nieuw-Zeeland ook weer 5-tegen-5 op een basketbalveld, maar dan zonder pulls en met voortdurend wisselen ( ‘subs on the fly’ ) vanwege de hoge zaalkosten. Daarnaast waren er vaak moeilijkheden met gelijktijdig online vergaderen met personen van over de hele wereld. Bijna wilde de commissie drie verschillende sets aan spelregels opzetten, maar toen trok de WFDF de stekker uit deze commissie en werd het idee van indoor wereldkampioenschappen in de ijskast gezet.
2015. IOC erkenning
Reeds in 2013, meteen na het succes van de World Games in Cali, kreeg de frisbeesport voorlopige erkenning van het IOC, maar pas in augustus 2015 tijdens het IOC-congres kwam de doorbraak waarbij het Internationaal Olympisch Comité de frisbeesport officieel erkende. Een heuglijk feit, hoewel dat niet betekende dat ultimate automatisch ook een olympische sport zou worden. Voor de Olympische Spelen 2020 in Tokyo was men heel even hoopvol, maar het organisatiecomité liet najaar 2015 meteen weten dat ultimate van de lijst van mogelijke nieuwe sporten was geschrapt. Hetzelfde gold voor de OS 2024 van Parijs. Ook daar werd ultimate al vroegtijdig van de longlist afgehaald. Ondertussen zette de WFDF in op een kleinere vorm van ultimate om zo de quota van de Olympische Spelen te kunnen halen. Ultimate4’s, een 4-tegen-4 mixed format op een kleiner en smaller veld, werd eind 2021 in een showcase tijdens US Nationals in San Diego aan het IOC - en vooral aan de ultimate community - gedemonstreerd, gericht op de OS 2028 in Los Angeles. Maar in 2023 kwam de grote klap. Ook op die Spelen, nota bene in Californië, de bakermat van onze sport, was geen plaats voor ultimate. Gek genoeg blijft de WFDF volhouden en zet zij voor de OS 2032 in Brisbane nogmaals in op Ultimate4’s.
2015. Beach ultimate en EBUCC
In 2015 was er een WBUC in Dubai waartegen behoorlijk wat weerstand was in de ultimate community, vanwege de mensenrechtensituatie in de Verenigde Arabische Emiraten. Terwijl de VS zowel de dames als open divisie wonnen, pakte Duitsland verrassend de titel in mixed. De WFDF herzag na dat toernooi haar kalender en dat leverde reeds in 2017 een hernieuwd WK Beach op, ditmaal in Royan-Frankrijk. Hoewel de VS daar de meeste divisies domineerde, was het goud voor Rusland na een prachtige comeback in de finale tegen de VS ( van 6-10 naar 11-10 ! ). Opeens kwam BULA eind 2018 met EBUCC, een beach clubkampioenschap. In Castelldefels-Spanje won GRUT daar de eerste mixed titel. Het EK 2019 was in Portimao-Portugal, terwijl WBUC 2021 uiteraard werd uitgesteld vanwege de coronapandemie. Terwijl de BULA eind 2022 weer een EBUCC organiseerde, ook in Portimao, verplaatste de WFDF het WK van 2021 naar november 2023. WBUC 2023 werd gehouden in Huntington Beach nabij LA. De VS domineerde weer bij de vrouwen en in de open divisie, maar werd verrassend door Frankrijk verslagen in de mixed halve finale. Frankrijk met haar nieuwe sterspeler Elliot Bonnet won die mixed divisie uiteindelijk, maar dit toernooi was ook de definitieve doorbraak van Spanje als beach-grootmacht met zilver in mixed en open en brons bij de vrouwen.
2015. Afrika
De WFDF zette in 2015 in op kampioenschappen op alle continenten. In september waren de eerste All African Ultimate Championships met alleen een mixed divisie, gehouden in Kampala-Oeganda met deelname van zes clubteams. Winnaar van deze eerste editie werd thuisploeg Kampala. In Afrika wilde men niet vier jaar wachten oo een volgend toernooi en in juni 2017 was de oprichting van de All Africa Flying Disc Federation als onderdeel van de WFDF. De daaropvolgende AAUC van eind 2017 in Nairobi-Kenia was weer een mixed club toernooi met al tien deelnemende ploegen waaronder het pick-up team AU, Africa United. Kampioen werden de Flying Tigers uit Kaapstad na een finale tegen stadgenoot Ghost. Ook in 2019 en 2023 werden er weer in vijf werelddelen continentale kampioenschappen gehouden, het stokpaardje van de WFDF. De AAUC 2019 was in juni in Johannesburg. Ook dit was weer een mixed toernooi voor negen clubteams waaronder veel Zuid-Afrikaanse ploegen en dit keer het pick-up team All Africa United. Goud was weer voor de Flying Tigers uit Kaapstad in een replay tegen de buren van Ghost. Vanwege corona werd het toernooi van 2021 afgelast. AAUC was 2023 in Kisumu, weer een club mixed toernooi, met veel deelnemende teams uit gastland Kenia, twee uit buurland Oeganda, pick-up team AU en helaas ontbrekende Zuid-Afrikaanse deelnemers. Winnaar werd thuisploeg Black Fish na een finale tegen de Tropical Rangers, ook uit Kenia.
2019. Semiprofessioneel ultimate voor vrouwen
In 2018 werd de AUDL bedreigd door een boycot van speelsters en spelers die meer professionele speelmogelijkheden voor vrouwen wensten. Mede daardoor ontstond in 2019 de Premier Ultimate League, een semi-pro league voor vrouwen met in dat eerste jaar acht ploegen. Revolution uit Colombia won de competitie. In 2020 werd het seizoen gecanceld in verband met corona en in 2021 was er een gelimiteerde versie van de PUL. In 2022 had de PUL twaalf ploegen verdeeld over drie divisies, kampioen was weer Revolution uit Medellín. Die twaalf ploegen heeft de league in 2023 en nu in 2024 nog steeds, al werd Revolution in 2023 vervangen door Philadelphia. Na enkele showcase games in 2019, een gecanceld seizoen in 2020 en slechts één toernooi in december 2021, start in 2022 in het westen een tegenhanger, de Western Ultimate League met zes ploegen. In 2023 zijn het acht ploegen, maar voor 2024 is de league weer terug bij zes teams. Kampioen in zowel 2022 als 2023 was Seattle Tempest. Zowel PUL als WUL hebben spelregels die veel dichter bij de normale ultimate regels staan en de verwachting is dat beide vrouwen leagues op termijn zullen fuseren, of op zijn minst hun beider kampioenen tegen elkaar zullen laten uitkomen. Voorts ontstond er in 2019 down under de Australian Ultimate League. Deze semiprofessionele competitie voor mixed ultimate kende zes teams en speelde verrassend 6-tegen-6, de ultieme equity. Helaas moest deze league een jaar later vanwege de pandemie stoppen.
2019. WTDGC
In de hoop de PDGA vóór te blijven en toch te profiteren van de groei van disc golf, startte de WFDF in 2019 een nieuw vierdaags disc golf event voor nationale teams, het World Team Disc Golf Championship. De eerste editie vond plaats in Estland en kende 23 teams uit 17 landen. Eerste kampioen werd Finland dat in de finale van Duitsland won. De tweede aflevering werd uitgesteld en daarna in 2022 gehouden in Kroatië. Dit keer waren er 25 deelnemende landen en winnaar werd Estland, voor Tsjechië en Canada. De WFDF is nog op zoek naar een organisator voor de derde editie van 2024.
2020. EUICC en EUIC
De EUF besloot in 2019 om opnieuw internationaal indoor ultimate te organiseren, vooral om haar noordelijke lidstaten te bedienen, want in Scandinavië, Rusland en de Baltische staten werd vaak maandenlang indoor gespeeld, veel langer dan outdoor mogelijk was. Begin 2020, net voor corona, werd daarom in een prachtig sportcomplex in Herning voor het eerste sinds 23 jaar weer een EUICC, dus een club toernooi, gehouden. Winnaars werden verrassend DTS uit Litouwen bij de vrouwen, Real Five uit Rusland in de open divisie en MJah uit Polen in mixed. Na de pandemie was de Litouwse regering kien op het organiseren van internationale sporttoernooien in haar land. Via de Litouwse frisbeebond bood zij aan om het EK Indoor vrijwel gratis op te zetten. Dit EUIC, een indoor landentoernooi, was een unicum voor de EUF die dit aanbod grif accepteerde. Eerste Europese indoorkampioenen ooit werden Zweden bij de dames, Estland in mixed en België in open. De Nederlandse vrouwenploeg pakte de zilveren medaille na een spannende finale tegen Sverige. Na dit succesvolle event besloot de Europese bond om de twee jaar een indoor toernooi te houden. De EUICC van 2024 zal wederom worden georganiseerd in Herning en zal bestaan uit drie divisies van 16 clubteams uit heel Europa.
2020. De coronapandemie en daarna
WUGC 2020 stond gepland in Leeuwarden. De Nederlandse Frisbee Bond had voor de organisatie van dit toernooi een professioneel organisatiebureau in de arm genomen. The Organizing Connection had weliswaar geen ervaring in frisbee, maar dit bedrijf had al meerdere wereldkampioenschappen in diverse sporten op touw gezet. Bovendien reisde een groepje managers van TOC reeds in 2016 naar WUGC in Londen en in 2018 naar WUCC in Cincinnati om ideeën op te doen. Het bureau kwam met een indrukwekkend bidbook en had grootse plannen voor het WK, onder andere het binnenhalen van Friese zeilboten in de Leeuwarder grachten als slaaplek voor de teams en een huurfiets voor alle atleten om zich handig door de stad te kunnen vervoeren. De federaties betaalden al vroegtijdig team- en players fees voor hun nationale ploegen … en toen sloeg corona toe. Veel landen gingen op slot, natuurlijk ook Nederland, en transport over de wereld werd aan banden gelegd, dus besloot de WFDF het toernooi een jaar uit te stellen. Echter, gedurende de coronacrisis had TOC haar werknemers betaald van de reeds geïnde frisbeegelden, dus voor een nieuw toernooi moesten de bonden tot hun grote ergernis bijbetalen. Omdat de meeste federaties en spelers dit weigerden en de crisis in de zomer van 2021 nog niet echt voorbij leek, werd dit WUGC helemaal gecanceld. Oktober 2021 was echter alles voorbij en de EUF was zo moedig om vroegtijdig haar EUCF te plannen, samen met Tom’s Tourney organisator Glenn Nolf en zijn Freezzz Beezzz-crew. Na anderhalf jaar afwezigheid waren deze Finals een feest der herkenning, hoewel het weer opnieuw tegen zat. GRUT werd dat jaar in Brugge voor de tweede keer winnaar van de mixed divisie.
2021. Professioneel disc golf
Terwijl er - vooral in Amerika - onder auspiciën van de PDGA al tientallen jaren disc golf toernooien met flinke geldprijzen werden gespeeld, werd disc golf de grote winnaar van de pandemie. Deze frisbeesport groeide daarvoor al flink, maar de coronacrisis versnelde dit proces. Bovendien werden de topspelers steeds populairder. Steeds grotere aantallen publiek kwamen (komen) af op de grote toernooien of Mayors, zelfs dure VIP-arrangementen gingen (gaan) als warme broodjes over de toonbank en de kijkersaantallen bij livestreams van wereldkampioenschappen waren (zijn) inmiddels vele malen hoger dan die van ultimate. Deze trend betekende dat er steeds meer geld in het disc golf kwam, vooral natuurlijk van bedrijven die frisbees produceerden. Voorlopig hoogtepunt was de sponsor overeenkomst die topper Paul McBeth in 2021 met Discraft tekende : tien jaar lang krijgt hij één miljoen dollar per jaar. Daarna volgden andere toppers als Simon Lizotte en Ricky Wysocki - weliswaar bij andere frisbeemerken - met vergelijkbare bedragen, terwijl ook damestoppers als Paige Pierce, Kristin Tattar en Missy Gannon inmiddels erg rijk kunnen worden van hun sport.
2022. WUCC opnieuw in Cincinnati
In 2022 stond er een WUCC gepland. Nottingham was daarvoor kandidaat, maar moest zich in 2021 van hogerhand terug trekken. Op zo’n korte termijn wilde niemand die gok wagen, behalve de vorige organisator. Dus WUCC 2022 werd nogmaals gehouden in Cincinnati. Wat minder leuk voor de spelers, hoewel veel aanwezigen natuurlijk wel de situatie ter plekke kenden. De Amerikaanse organisatoren wisten er dit keer een nog beter toernooi van te maken dan in 2018, daarbij wel geholpen door veel betere weersomstandigheden. Verrassende winnaar bij de vrouwen werd Revolution uit Colombia, terwijl open en mixed gewonnen werden door de Amerikaanse ploegen PoNY en Mixtape. Het volgende WK ultimate is voor landenteams, voor het eerst sinds … 2016 en zal in 2024 gehouden worden. Organisator is de Australische stad Gold Coast en nu al zeker is dat veel Europese landen niet mee zullen doen daar down under vanwege de dure reis. Aan de andere kant kunnen daar wel veel Aziatische landen goed voor de dag komen en veel van die ploegen hebben eind 2023 net nog een AOUC gehad. Dit wereldkampioenschap voor landenteams zal voortaan WUC heten, omdat de WFDF eindelijk ultimate en guts (WGC) uit elkaar heeft gehaald. Weliswaar worden beide toernooien gehouden in Gold Coast in West-Australië, maar ze worden afzonderlijk georganiseerd.
2024. Situatie nu
Anno 2024, ruim 75 jaar na de uitvinding van de frisbee, heeft de WFDF 106 nationale bonden of member federations op vijf continenten. Daarnaast zijn de Freestyle Players Association, de Guts PA, de MFDC en de PDGA organisatorische leden van de wereldbond. Die PDGA heeft inmiddels ruim 73.000 betalende leden over de hele wereld en zij beheert alleen al in de Verenigde Staten honderden disc golf courses. Tegenwoordig zetelt de WFDF in Colorado Springs, de Amerikaan Nob Rauch is voorzitter van een veertienkoppig bestuur waarin alle frisbeesporten vertegenwoordigd zijn. In totaal telt de wereldbond ongeveer 174.000 geregistreerde leden, maar geschat wordt dat ongeveer zeven miljoen mensen op aarde regelmatig aan een frisbeesport doen. Het overgrote deel daarvan speelt ultimate in de VS en Canada op high schools en colleges, maar vooral in City en Summer leagues.
De frisbeesporten in Nederland
1978. Ontstaan van de frisbeesport in Nederland
Reeds in 1974 waaierden de eerste frisbees over naar Nederland en in 1978 ontstond in Den Bosch de eerste Nederlandse frisbeebond, de IFANL of International Frisbee Association NederLand. Pioniers waren voorzitter Marcel Dullaart, Marcel Poeze, Marga van Wijngaarden, Patrick van der Valk, Ton Mulder en de gebroeders Hans en Peter Bos. Op 1 januari 1979 werd die bond heropgericht onder de naam Nederlandse Frisbee Bond. Onder voorzitterschap van Erik Stroek werd die nieuwe NFB naar Utrecht verplaatst. In juli dat jaar nam meteen een vaderlandse delegatie deel aan het eerste officieuze EK in Engeland. Hoewel in datzelfde jaar ultimate werd geïntroduceerd op een SNS-workshop in Heerlen, waren de eerste bondsjaren vooral individuele onderdelen zoals distance, freestyle, accuracy en verder double disc court populair. Het eerste NK Individuele Onderdelen - met toen ook al disc golf - vond plaats in september 1980 in Utrecht.
1981. UFO en andere ultimate clubs
Maar na een bezoek van enkele Utrechtse enthousiastelingen aan een internationaal ultimate toernooi in Namen in 1980 werd plotseling die frisbeesport in de Domstad populair en dat leidde tot de eerste frisbee vereniging. Deze Utregse Frisbie Organisatie werd in 1981 opgericht door enkele gymdocenten en hun vrienden, wat bovendien leidde tot het eerste internationale ultimate toernooi in Nederland in november van dat jaar. Het voorbeeld van UFO werd in 1983 gevolgd door nieuwe clubs als de Ultimate Stars (Leiderdorp) en Nr.2 (Alkemade). In dat jaar was UFO ook de eerste Nederlandse ultimate bekerkampioen tijdens een toernooi in Utrecht met zeven ploegen, waaronder ook UFTA (Amsterdam), Brabant Universe (Eindhoven) en IJsselstijl (IJsselstein). In 1984 was de eerste outdoor competitie met vijf teams en ging een nationale afvaardiging naar het tweede WK ultimate. In Luzern werd een nog onervaren Nederlands team slechts twaalfde, maar wel vóór België en Frankrijk. Datzelfde jaar werden clubs als GROF (Groningen) en Red Lights (Amsterdam) opgericht, de laatste ontstaan uit UFTA, maar de eerste jaren was UFO ongenaakbaar als outdoor kampioen. Illustere spelers uit dit Utrechtse team waren Jan Luijks, Eddy de Gooyer, Erik Stroek en Loe Sprengers. In 1985 ontstonden clubs als Chaos (Amsterdam) dat later opging in Red Lights, de Light City Flyers (Eindhoven) en Wageningen Allround Frisbie, in 1986 gevolgd door Frisbie Airbreakers (Rotterdam), Frisbie Leeuwarden Ultimate Groep en Frisbiotics (Almere). In dat jaar waren er al twaalf ploegen in de competitie en de bond breidde zich gestaag uit.
1983. Nederlandse Frisbie Bond
Het bedrijf Kransco kocht begin 1983 in de VS Wham-O op. Vervolgens dreigde Kransco onze bond dat jaar met een rechtszaak vanwege het patent op de naam ‘frisbee’ en dus werd de NFB in 1983 omgedoopt tot Nederlandse Frisbie Bond, een naam die meteen dichterbij de oorspronkelijke naam van de deksels lag. Maar in november 1991, nadat Kransco’s patent was afgelopen, werd de bond weer her-omgedoopt tot Nederlandse Frisbee Bond, zoals zij nu nog altijd heet.
1983. NBK
Na het eerste bekertoernooi van 1983 werd een jaar later besloten om behalve de net opgezette competitie ook ieder jaar een Nationaal Beker Kampioenschap te organiseren. Zo’n weekendtoernooi zou veel meer teams aantrekken en was goed voor de sfeer binnen de community, omdat er ook samen werd gegeten, gefeest en geslapen, zo werd gedacht. In 1984 waren er al 13 teams, een aantal dat twee jaar later reeds verdubbeld was. Dat was ook het NBK dat Red Lights voor het eerst de hegemonie van UFO wist te doorbreken. In 1989 was er een uniek bekerkampioenschap met een Dames divisie waar de Young Ones ( speelsters van Red Lights ) wonnen. Drie jaar later was het grootste NBK deelnemersveld ooit met 31 ploegen, maar na 1996 nam het aantal deelnemende teams drastisch af, zodat in 1999 het NBK Outdoor werd geopend voor buitenlandse teams. Na een Duitse finalist in 2000 leverde dat Franse en Duitse winnaars op in 2001, 2003 en 2004, terwijl er die laatste twee jaren zelfs een geheel buitenlandse finale was, voordat UFO in 2005 de beker weer terughaalde naar ons land. Even goed nam de populariteit van het bekerkampioenschap steeds meer af. Dat kwam door een groeiend aantal internationale toernooien bij ons en in de omringende landen. Na twee laatste edities in Delft, de voorlopers van het latere Rising High toernooi, werd het NBK in 2010 afgeschaft. Rising High georganiseerd door Force Elektro beleeft in 2023 trouwens al weer haar 12e editie.
1985. Het eerste disc golf
Begin jaren tachtig waren in Nederland vooral de gebroeders Hans en Peter Bos bezig met een aantal frisbeesporten, zo ook met disc golf. Zij waren in 1985 op een groot internationaal toernooi in Essen, waar Rotterdammers Paul Bezooijen en John Notenboom toeschouwers waren en het disc golf meenamen naar hun stad. Na een ruzie binnen hun ultimate club Airbreakers gingen zij samen met Arthur Haverkamp disc golfen, eerst op een zelfgemaakt parcours in het Kralingse Bos met reguliere Wham-O’s en Discrafts. Maar gaandeweg regelde vooral Bezooijen via buitenlandse spelers steeds meer echte disc golf schijven. De groep disc golf enthousiastelingen in ons land groeide tot zo’n 14 spelers en met die groep ontstond in ‘86-‘87 de Winter Tour van de bond. Die competitie kende een maandelijkse speeldag ergens in een park en was dat eerste jaar vier keer tussen december en april. Eerste winnaars waren organisator Hans Bos en Paul Bezooijen samen. In de periode van 1986 tot en met 1991 werd er elk seizoen een Winter Tour georganiseerd, vaak over zes speeldagen en meestal met de organiserende Hans Bos als winnaar. In 1987 organiseerde Bezooijen in Rotterdam bij de Euromast het eerste Dutch Open, een internationaal weekendtoernooi. In datzelfde jaar werd in Nieuwegein de eerste vaste disc golf course van ons land geopend in Park Oudegein.
1986. Indoor ultimate
Na een eerste indoor bekertoernooi begin 1985 in Alkemade, waar het jonge Red Lights verrassend de winnaar was, en een tweede bekertoernooi in 1986 in Winsum met UFO als kampioen, werd er vanaf de winter ’87-‘88 ook jaarlijks een indoor competitie gehouden. Eerste landskampioen in de zaal werden de Red Lights die dat feit meteen twee keer herhaalden. Begin jaren negentig nam het aantal teams in die indoor competitie steeds meer toe, totdat in het seizoen ’94-’95 het voorlopig toppunt werd bereikt met 44 teams. Kampioen werd dat jaar het jonge Mjöllnir met spelers die waren voortgekomen uit The Ultimate School. In 1997 was het eerste Devils’ Heaven, het indoortoernooi van Disc Devils Twente, om het eerste lustrum van die club te vieren.
1988. Red Lights
Na vier kampioenschappen van UFO wist Red Lights in 1988 voor het eerst outdoor kampioen te worden. De club uit Amsterdam deed dat met jonge kerels als Michiel Kooreman, Robert Swart, Robert van Waard, Jip Vogel, Reggi Hensen en Arjen Witte, spelers die lange tijd een stempel zouden drukken op de vaderlandse ultimate scene. Terwijl Red Lights toen indoor bijna meteen al de hegemonie van UFO overnam, wisten de Utrechters nog drie outdoor kampioenschappen te behalen, voordat de Red Lights in de jaren negentig en later in de jaren ’00 veel nationale outdoortitels op hun naam schreven. Ook internationaal timmerden de hoofstedelingen aan de weg en bouwden ze vooral in Europa heel wat faam op met onder andere een derde, een tweede een vijfde plaats op de Indoor EK’s van ’89, ’95 en ’97. Daarnaast een derde en vierde plaats op de Europese outdoor club kampioenschappen van ’92 en ’94. Op wereldniveau waren een tiende en twaalfde plaats op de WUCC’s van ’95 en ’99 het hoogst haalbare. Met 30 keer winst in de nationale competities en 18 maal op een NBK is Red Lights nationaal nog steeds de meest succesvolle ultimate club, hoewel UFO na winst in de open indoor competitie van ‘22-23 inmiddels ook al op 29 nationale kampioenschappen staat.
1986. Nederlandse internationale resultaten
Als eerste Nederlander behaalde Peter Bos in 1986 al twee Europese titels, namelijk in discathon en accuracy. Maar vaderlandse frisbeesporters deden in de jaren negentig steeds meer van zich spreken. Vanuit internationaal oogpunt zijn vooral de Europese kampioenschappen van de Nederlandse ultimate vrouwen in 1991 en 1993, Oranje’s tweede plaatsen op de WK dames van 1988 en 1994 en de Europese clubtitels van de Red Lights vrouwen in 1992 en 1994 vermeldenswaard. Deze goede prestaties waren de vrucht van een gouden generatie speelsters met onder andere Thessa Kooreman, Simone Geijssen, Nicolette Verheem en Tessel Hillenius. Ook het Europese kampioenschap van de Nederlandse masters uit 1991, een team met vooral veel UFO spelers van het eerste uur, en de Europese titel van de Red Lights masters in 2005 zijn hoogtepunten uit onze frisbeegeschiedenis. Van de laatste jaren zijn de Europese mixed titels van clubteam GRUT. In 2017, 2021 en 2022 won dit Amsterdamse team de EUCF, het hoogtepunt van het Europese clubjaar. In 2016, 2019 en 2023 werd GRUT trouwens tweede op EUCF. Op WUCC in 2022 werd GRUT vijfde, nadat het in de kwartfinale werd uitgeschakeld door de latere winnaar.
1990. The Ultimate School en andere lesgeefmappen
In 1988 organiseerde de NFB bond voor het eerst een echte trainerscursus. Kort daarna, in 1990, startte de bond een project gericht op het voortgezet onderwijs, 'The Ultimate School’ van stuwende krachten Jan Luijks en Remco Marbus, beide vakleerkracht bewegingsonderwijs en jarenlang speler van de nationale teams. Het project werd begeleid met mooie instructieboekjes en gesponsord door Evergreen. Die firma lanceerde met The Ultimate School haar energierijke koekjes en mikte daarbij op de doelgroep scholieren. Deze scholenactie duurde maar liefst vijf jaar. Het project zorgde, naast een toenemende populariteit van de sport, voor een opleving in bondsleden tot ruim 600 en sommige spelers die uit die scholenactie voortkwamen zijn jarenlang bepalende spelers geweest in onze NT’s. In diezelfde jaren was er trouwens nog een sponsor actief in het vaderlandse frisbee. De club UFO werd gesteund door het bedrijf Yor dat een fristi-drankje uitbracht. Eind 2008 bracht de NFB samen met de SLO een lesgeefmap voor het basisonderwijs uit, Kennismaken Met Ultimate, in de hoop daarmee op vele basisscholen een gezonde basis te leggen voor latere deelname aan de frisbeesport. In 2011 werd dat initiatief gevolgd door een boekje over ultimate, Frisbee Het Ultieme Spel. Dat laatste boekje, uit de Sportimpuls-reeks en gericht op leerlingen van het voorgezet onderwijs, LO-docenten en beginnende trainers, werd echter nauwelijks verkocht. Auteur Ted Beute kocht na een paar jaar alle overige exemplaren op en verspreidde ze zelf voor weinig geld onder clubs, gymmeesters en vooral jeugdleden. In 2022 kwamen Daan Remmers en Hans Krens met hun levenswerk The Ultimate Teacher, gericht op gymleerkrachten van basisscholen. Dit scholenproject werd in één keer in vijf talen en zes landen uitgebracht.
1991. Geen disc golf
Opvallend was dat er in ‘91-‘92 één jaar geen Winter Tour was, maar Thyl Luyckx van WAF pakte de organisatie daarna weer op. Helaas zijn de uitslagen van 1992 tot en met 1994 verloren gegaan. De eerste drie jaren deden er ook Belgen mee, maar vanaf ‘96-‘97 waren er zo’n twintig vaderlandse spelers in de Tour met gemiddeld acht speeldagen van oktober tot mei. In 1994 was Arthur Haverkamp de eerste Nederlander op een WK Disc Golf in Texas. Vanaf 1995 werd hij zelfs gesteund door frisbeefabrikant Innova en nam hij Laurens Benschop meestal mee op zijn gesponsorde tochten naar buitenlandse toernooien. Vanaf het begin van de jaren negentig deden er ook enkele ultimate spelers mee in de Tour, resulterend in kampioenschappen van Stef Stevens (1996) en Erik Schmieman (1998), beide van WAF. Datzelfde jaar werden in IJsselstein zes vaste pole holes geplaatst, een tweede course – hoewel klein - was geboren. De Werkgroep Disc Golf breidde zich die jaren gestaag uit en regelmatig werden enkele topspelers afgevaardigd naar een EK. Eén van de internationale hoogtepunten was het Europees kampioenschap bij de Grandmasters van Mike Ocon in Oslo in 2001. In dat jaar kwam er ook een vaste course in het Roel Langerakpark in Rotterdam. In die tijd hadden de Rotterdamse disc golfers een soort club, The Lamppost Clang, waarvan Gabriël Mostert de stuwende kracht was. Hij organiseerde ook een eigen competitie naast de Winter Tour.
1994. Hargen en andere strandtoernooien
In 1994 startte Martin Louwe van Crunch een strandtoernooi in Hargen, de woonplaats van zijn ouders. Dat Hargen Ultimate Toernooi werd altijd gehouden begin juli als onderdeel van het Hargen aan Sail event en had al snel een internationaal deelnemersveld. In 2008 kreeg HUT in eigen land concurrentie van Monsterball, een mixed toernooi van Ultimus Prime op het strand van Monster, inmiddels Kijkduin. Legendarisch is de aflevering van 2010 toen er op zondag windkracht 8 stond, gelardeerd met fikse regenbuien. Normaal beach ultimate was die dag eigenlijk niet mogelijk, hoewel sommige dapperen nog tot en met de finale doorspeelden, terwijl bijna iedereen stond te schuilen in de strandtent. Tussen 2011 en 2015 werd er met Pinksteren jaarlijks een nationaal jeugd strandkampioenschap gehouden in Tiel, Frisbeach geheten. Tegenwoordig is Hargen het oudste nog lopende toernooi van Nederland met in 2023 zijn 28e editie.
2002. Belgische indoorkampioen
Begin jaren nul deed Freezzz Beezzz uit Brugge vier keer mee met onze indoor competitie, bij gebrek aan goede tegenstand in het Belgische indoor kampioenschap. Onder leiding van de ervaren Glenn Nolf wonnen de nog veelal jonge Belgen in ’01-‘02 en ’02-‘03 twee maal onze indoortitel. Met verder goede teams van Red Lights, UFO, Gronical Dizziness en Crunch was onze indoor competitie in die jaren op zijn allersterkst. Halverwege de jaren nul nam Gronical Dizziness met sterke spelers als Erik Doesburg en Jaap van Netten de indoorkroon over van Red Lights. In 2004 organiseerde BFrisBee2’s in Nijmegen voor het eerst de Schreeuw van de Meeuw, een mixed indoortoernooi, altijd gehouden in het weekend dat de wintertijd in ging, zodat men dan na het feest op zaterdag een uurtje langer kon slapen. En vanaf 2008 organiseerde Gronical Dizziness elk jaar in Leek haar zeer internationale Martinicup. Parallel aan het NBK Outdoor was er bijna al die jaren ook een indoor bekertoernooi waarvan veel edities werden afgewerkt in sporthal Valkenhuizen in Arnhem. Helaas zag de Werkgroep Ultimate zich begin 2010 vanwege teruglopende deelname genoodzaakt voortaan ook dit NBK Indoor te cancelen, net als de outdoor editie. Maar de indoor competitie daarentegen werd langzamerhand groter dan ooit. Als compensatie van het NBK werd vanaf 2010 de laatste speeldag gezamenlijk met alle divisies bij elkaar uitgevoerd, ook in hetzelfde Valkenhuizen. Net voor de coronacrisis in seizoen ‘19-‘20 was onze indoor competitie op zijn grootst met 46 open ploegen en liefst 17 vrouwenteams.
2003. NOC NSF en KNKV
In november 2003, na jarenlang voorbereidend werk van het toenmalige bondsbestuur bestaande uit Erik Bassie, Jeroen Pouwels en Ronald de Groot, werd de Nederlandse Frisbee Bond lid van het NOC NSF. Daarmee was de NFB één van de eerste frisbeebonden die volledig door zijn nationaal olympisch comité geaccepteerd en financieel ondersteund werd. Jarenlang was er zelfs een aanzienlijke topsportbijdrage van NOCNSF. In 2006 en 2007 werd de bond opgeschud door een sponsoractie van Lipton Ice Tea, een bedrijf dat haar naamsbekendheid via disc golf wilde vergroten. Lipton stopte er zo’n 45.000 euro in, maar helaas werd het vaderlandse disc golf er nauwelijks groter van. Jarenlang zetelde de bond op iemands huisadres in Utrecht en vanaf 2006 op een postbusadres in Zeist. In 2008 was uit de contacten met het NOCNSF een samenwerkingsverband met het KNKV tot stand gebracht waarbij het korfbalverbond enige jaren het front-office van de NFB bemande. De laatste jaren heeft de bond zijn ledenadministratie online en zetelt zij in Den Haag. Na jarenlang te zijn gerund door voorzitter Jos Verhoeven die een aantal nieuwe structuren introduceerde, is Erik van der Spek sinds de bondsvergadering van november 2021 de bondsvoorzitter, weer een zeer innovatief persoon als leider van de frisbeebond.
2006. Mixed en Randstad
In het najaar van 2006 werd er voor het eerst een mixed outdoor kampioenschap gehouden met vijf teams. Eerste mixed kampioen werd uiteraard Red Lights dat een maand daarna in Perth zesde van de wereld werd op WUCC. Daarna pakte GD twee keer de mixed titel, maar in 2009 was het uitgenodigde Belgische Gentle onze mixed kampioen. Vervolgens nam UFO het stokje over, voordat in 2015 een piepjong GRUT - weliswaar nog onder de naam van Airborn - de eerste van vijf mixed titels op haar naam schreef. Elke keer als GRUT niet deelnam kon UFO toeslaan, maar in 2023 wist de Utrechtse concurrent Too Many Cooks haar eerste mixed kampioenschap te veroveren. Vanaf 2015 was er gelijktijdig in het najaar een 5-tegen-5 competitie, de zogenaamde Randstad competitie. Dit was vooral voor clubs en teams met veel mannelijke spelers, clubs en teams die dus niet mee konden doen met de mixed competitie. Die eerste keer waren er slechts vier deelnemende teams, maar vijf jaar later waren dat er al 15, in 2021 zelfs 20, het maximum voor de locatie. De eerste acht jaar werden alle drie de wedstrijddagen van deze Randstad competitie afgewerkt in Almere, georganiseerd door de Spinners, die zelf ook vaak wonnen. Daarna ging de organisatie naar Force Elektro in Delft.
2006. Windmill
In 2006 werd in Amsterdam voor het eerst het Windmill Windup toernooi georganiseerd, dat in 2008 nog werd gewonnen door de Red Lights in een finale tegen België. De eerste jaren was dit toernooi berucht om het feit dat in de team packages joints zaten, maar grote bekendheid kreeg dit toernooi door zijn Swiss Draw format en vooral door zijn festival-achtige karakter, terwijl toch ook de goede teams naar sportpark De Eendracht bleven komen. Het toernooi veroverde daarom wereldfaam waardoor het niveau altijd zeer hoog bleef. Al snel kwam er ook een damesdivisie en een mixed divisie op Windmill ( dat Windup van zich afschudde ), tegenwoordig is de mixed divisie de hoofd-act met 40 teams op een totaal van 80 deelnemende teams uit de hele wereld. Het Amsterdamse GRUT won die mixed divisie al vier keer, namelijk in 2017, 2018, 2022 en 2023, en werd in 2019 tweede.
2007. WK freestyle in Nederland
Ook in Nederland ontstond er in die jaren een kleine maar fanatieke groep freestylers die jaarlijks twee internationale toernooien organiseerden. In de hoofdstad de AmsterJam en in Roermond de WinterJam. In 2007 haalde de grootste fanatiekeling van allemaal, Iwan de Moor, organisator van AmsterJam, het wereldkampioenschap naar ons land. In juni 2007 kwam er een voor die tijd recordaantal van 110 spelers naar Zandvoort voor het FPA Worlds. Even goed leverde dat mooie evenement slechts weinig nieuwe vaderlandse freestylers op en hoewel de NFB het een aantal keer probeerde, werd het eigenzinnige groepje freestylers onder leiding van De Moor nooit echt een onderdeel van onze nationale frisbeebond.
2008. Meer disc golf
In 2008 werd ook in het Amsterdamse Sloterpark een uitdagende disc golf course geopend en een mooie course in de duinen van Groet. ( Helaas is deze course begin 2023 definitief gesloten. ) In de jaren daarna was er in ons land een vaste groep van ongeveer 60 spelers die mee deden aan de Winter Tour, verdeeld in de categorieën Pro Open, Dames en Amateurs. Die Tour had meestal tien speeldagen van september tot en met mei. Vaderlandse toppers uit die tijd waren Sander Bahnerth, Bert Brader, Rens Agterberg, Laurens Benschop, René Westenberg, Erik Schmiemann en Peter Buysrogge. Diezelfde Buysrogge was jarenlang TD van het Dutch Open in april. Op initiatief van de NFB organiseerden de disc golfers zich sinds 2015 steeds meer in clubs, zodat de overwegend individueel ingestelde spelers eindelijk in groepsverband konden opkomen voor hun belangen binnen de bond. Een nieuwe club, Zoetermeer Discgolf United, timmerde behoorlijk aan de weg met al snel ruim 40 leden en in juli 2015 de realisatie van de vijfde vaste course van ons land in het Van Tuyllpark in Zoetermeer. ZDU’s voorman Pelle Rietveld was de initiator van een laagdrempelige competitie, de Grow The Sport Tour die vooral voor beginners en onervaren spelers was.
2013. Vrouwen
In de winter van 2013-2014 werd voor het eerst een indoor competitie voor vrouwen gehouden met meteen acht teams en Gronical Dizziness als eerste kampioen. Airborn (2x), Crunch/AUC (3x) en UFO (1x) verdeelden de volgende indoor kampioenschappen, voordat de GRUT-dames na corona twee indoortitels veroverden. De outdoor competitie kende in 2014, dus meteen na die eerste keer indoor, haar eerste dames divisie. In een competitie met acht ploegen werd UFO landskampioen, een feit dat de Utrechtse club vervolgens twee keer herhaalde. Na twee keer een Amsterdams kampioenschap, won UFO in 2019 en 2022 opnieuw de titel. De huidige kampioen bij de vrouwen (2023) is echter Gronical Dizziness.
2014. Jeugdsuccessen
Nadat de NFB onder aanvoering van jeugdmanager Mirjam Jansen in 2013 opnieuw was begonnen met nationale jeugd teams, was Nederland in 2014 op WJUC in Lecco aanwezig met vier NJT’s. Helaas viel dat wereldkampioenschap voor junioren door een ongekende regenperiode grotendeels in het water, maar tijdens het gelijktijdige EYUC werden de Nederlandse U17-meiden tegen Frankrijk voor een overvolle tribune met ouders Europees kampioen. Opnieuw onder leiding van de succesvolle coach Leontine Sonneveldt werd diezelfde U17-titel door Oranje een jaar later op het EYUC in Frankfurt weer in de wacht gesleept in een finale tegen Duitsland. In 2016 vond WJUC plaats in Wroclaw waar de Oranje U20-meiden een eervolle vierde plaats behaalden. In 2017 was het EYUC in ons land met als toernooidirecteuren Daan Remmers en Ted Beute. Meer dan 50 jeugdteams uit heel Europa kwamen naar Veenendaal en het absolute hoogtepunt was de gouden medaille van onze U20 vrouwen met onder andere Floor Keulartz, Lola Dam, Janne Jansen, Isa Monkau en Anne Minnaard, speelsters die later met GRUT nog diverse Europese successen zouden behalen.
2020. De coronacrisis
Tijdens de coronacrisis was disc golf - alleen of in tweetallen – lange tijd zo’n beetje het enige dat je wel mocht doen, hoewel veel jeugdgroepen ultimate toch probeerden zoveel mogelijk door te trainen. Twee outdoor competities ( 2020 en 2021 ) werden geschrapt, de indoor competitie van ’19-‘20 werd ingekort, die van ’20-’21 gestart maar niet afgemaakt en die van ’21-’22 had een raar gat in het midden en daardoor slechts twee speeldagen. Ook de Winter Tours kregen grote aanpassingen in die jaren. Gelukkig ontsnapte de mixed competitie steeds de dans en kon elk jaar voortgang vinden. Maar het allerergste van de pandemie was het niet doorgaan van het geplande WUGC 2020 in Leeuwarden. En toen bleek dat het organisatiebureau een (groot) deel van het geïnde geld al had gebruikt voor de salarissen van haar werknemers en de meeste bonden en/of spelers niet wilden bijbetalen voor een nieuw toernooi één jaar later, werd het hele WK afgeblazen. Een gemiste kans voor ons land !
2024. Disc golf nu
Disc golf kreeg een boost tijdens en vooral na de coronacrisis. Het totale aantal geregistreerde beoefenaars binnen de bond ging omhoog van 142 in 2019 naar 505 begin 2024. Die spelen bij zes echte disc golf verenigingen, waarvan Disc Sport Alliance ( een combi van drie clubs ! ) en Bear Disc Golf het meest aan de weg timmeren. Het aantal disc golf courses in ons land is de laatste jaren ook flink gestegen. We hebben inmiddels één super course met liefst 24 holes (Zoetermeer), zeven volwaardige 18-holes courses ( in Amsterdam, Arnhem, Heerenveen, Heerhugowaard, Rotterdam, Tilburg en Zwijndrecht ), een zevental courses met 12-15 holes ( in Groningen, Hoogeveen, Nieuwegein, R’dam Zuiderpark, Stadskanaal Winsum en Zevenaar ) en nog vijf kleinere maar wel publieke courses met 6-9 holes ( in Almere, Beilen, Harderwijk, Steenwijk en Vught ). Behalve de National Tour is er een Weekend League voor minder ervaren spelers, naast één weekend per jaar het NK, in 2023 als vanouds in Rijswijk. Huidig kampioen in Open is Rienk Kan en Fleur Verberk bij de vrouwen. De laatste jaren gaan er weer altijd spelers naar de EK’s en het Nederlands team eindigde in 2022 op de 19e plek op het WTDGC in Kroatië.
2024. NFB en ultimate nu
De coronacrisis heeft er vooral bij het jeugd ultimate behoorlijk in gehakt. De meeste jeugdclubs zagen hun jeugdafdeling gehalveerd worden of nog erger. Van 282 jeugdleden in 2019 zakte de bond naar 155 jeugdleden in 2022 en veel kids die overbleven waren hun commitment voor de sport kwijt. Maar in totaal is de bond de coronadip al weer voorbij met vooral ledenwinst bij de studentenverenigingen en disc golf. In 2019 had de NFB 1741 leden, nog 1531 in 2020, maar nu in 2023, anderhalf jaar na corona, heeft de NFB een record van 1819 geregistreerde leden, waarvan 1306 voor ultimate bij zevenentwintig verenigingen. De bond organiseert jaarlijks een outdoor competitie met 47 ploegen in 2023 ( waarvan tien teams voor de 5-tegen-5 afdeling ), een mixed competitie met 23 teams in 2023 en een indoor competitie met deze winter ‘23-‘24 liefst 58 teams, daarnaast een jeugd competitie voor U17, U14 en Basic Skills. Verder regelt de bond natuurlijk de nationale (jeugd) teams. Op de dag van de bondsvergadering (ochtend) organiseert het bestuur altijd Disc Days, een informatieve middag met clinics en workshops en er komt een maandelijkse, digitale nieuwsbrief uit : “Zie ze vliegen !”
Zonder scheidsrechters
1968. Zonder scheidsrechters
In het prille begin van ultimate op de parkeerplaats van Columbia HS werd bijna altijd gespeeld zonder scheidsrechter, net als tijdens het zomerkamp waar Jared Kass dit al had voorgesteld. ( “I won’t be a ref, you guys will have to call your own fouls.” ) Hoewel in de tweede versie van de spelregels in 1969 wel gewoon over een scheidsrechter werd geschreven, stond er ook in dat men bij het ontbreken daarvan met een sportieve erecode kon spelen en het onderling kon regelen, onder vrienden. Meestal speelde men met genoemde erecode, omdat iedereen liever meespeelde en er dan geen scheidsrechter was. Er werd namelijk in die versie van de spelregels nog geen vast spelersaantal genoemd. Overigens hebben ‘uitvinders’ Silver, Hellring en Hines altijd toegegeven dat ze ervan uitgingen dat het spel ooit - als het groot en bekend wordt - gespeeld zou worden met scheidsrechters. In de finale van de New Jersey scholenleague van 1974 tussen Columbia HS en New Brunswick HS werd bijvoorbeeld wel gebruik gemaakt van een arbiter.
1972. De erecode op colleges en zelfregulering
Oud-scholieren van de high schools uit die scholenleague namen het ultimate mee naar colleges in het oosten en midden van het land. En natuurlijk ook de erecode onder vrienden waarmee men - bij gebrek aan een scheidsrechter - de regels tijdens een wedstrijd kon toepassen. Op die colleges waren natuurlijk ook geen scheidsrechters aanwezig, het spel was nog pril, dus in de praktijk werd er eigenlijk altijd zonder arbiters gespeeld en met genoemde erecode, men noemde het zelfregulering. De in die tijd heersende flowerpower en de hippy scene die zich in eerste instantie aangetrokken voelde tot ultimate, hadden grote invloed hierop. Die erecode ging uit van groot respect voor de tegenstander en de spelregels, maar er werd in die tijd nog niet van Spirit of the Game gesproken.
1978. Spirit of the Game
In 1978 werd door Dan Roddick in het voorwoord van de zevende editie van de officiële spelregels voor het eerst gesproken over Spirit of the Game. “Highly competitive play is encouraged, but never at the expense of the bond of mutual respect between players or the basic joy of play.” Inmiddels is SotG de eerste en belangrijkste spelregel en staat bovenstaande zin nog immer in de spelregels. Vanaf eind jaren zeventig werden in de VS en later Canada zogenaamde ‘observers’ gebruikt om als derde partij disputen tijdens belangrijke wedstrijden op te lossen. De wereldbond WFDF heeft vanaf 2009 op de World Games en vanaf 2014 op WK’s zogenoemde ‘game advisors’ ingezet. En sinds 2012 zijn er ‘referees’ in de semiprofessionele AUDL in Noord-Amerika, maar in het grootste deel van de wereld en zeker in Europa worden ultimate wedstrijden nog steeds gespeeld door middel van zelfregulering met behulp van Spirit of the Game.
1980. Disc golf en Spirit of the Game
Ook bij disc golf is Spirit of the Game een wezenlijk onderdeel van de sport. Samen met een groepje loop je over de course en samen ken je de spelregels en probeer je deze toe te passen in de voorkomende gevallen. Ook bij disc golf is daarvoor geen scheidsrechter nodig. Maar op een toernooi zijn vaak wel toernooi-officials en zeker een toernooidirecteur. Mocht je als speler niet eens zijn met de ruling van je groep, kun je in beroep gaan bij een toernooi-official of als je het niet eens bent met diens ruling zelfs bij de toernooidirecteur of directrice. Deze kan de groep zelfs even laten stoppen, zodat die eventueel wordt ingehaald door een andere groep, om tot een goede beslissing te komen. Mocht een official of de toernooidirectie niet meteen bij de hand zijn, kan er eerst worden doorgespeeld met een alternatieve oplossing en een alternatief aantal worpen, maar later kan dit in een beroep bij de toernooidirecteur alsnog worden recht gezet. De toernooidirectie kan een speler een hole ook opnieuw laten spelen.
1986. Uglimate, observers en de Callahan Rules
Begin jaren tachtig waren in de Verenigde Staten steeds meer verenigingen ontstaan waar ex-studenten ultimate konden blijven spelen, nadat ze de sport op de universiteit geleerd hadden. Langzamerhand schoof het hoogste spelniveau van de collegeteams uit New Jersey en California naar die clubs in Boston, New York, Chicago, San Francisco, St.Louis en Dallas. Hoewel het grote merendeel van de beoefenaars in diverse city leagues nog steeds een relaxed hippy imago had, werden deze clubspelers steeds fanatieker. Bovendien zaten er bij die clubs ook steeds meer spelers die uit andere sporten kwamen en die niet waren opgegroeid met zelfregulering en erecode. Winnen werd steeds belangrijker, ook doordat de sport meer bekendheid kreeg na artikelen in de serieuze pers als Sports Ilustrated. Tussen 1986 en 1989 werd het club ultimate in de VS steeds ruwer met een ‘win-at-all-costs’ mentaliteit waarbij sportiviteit ver te zoeken was. Kampioen Windy City uit Chicago spikete in 1986 de kampioensbeker, een groot schandaal. De beroemde Steve Mooney (DoG) sprak van ‘uglimate’ en er werd gevreesd voor de toekomst van de sport. Reeds vanaf 1978 maar regelmatig vanaf Nationals ‘80 gebruikte men in de VS voor belangrijke matches observers, een lichte vorm van scheidsrechters. Maar pas vanaf 1989 werden die observers goed getraind en kregen ze directe invloed op beslissingen en konden ze straffen uitdelen. Toen echter in de vrouwen finale van 1991 een observer-call op universe point helemaal verkeerd uitpakte, leken de elitespelers het vertrouwen in observers weer helemaal kwijt. Bovendien won het beruchte New York New York van voorman Kenny Dobyns vijf keer op rij Nationals met zeer fysiek spel en weinig respect voor de tegenstanders, noch voor de observers. Hoewel uglimate door hard werk van de UPA-bestuurders langzamerhand werd terug gedrongen, werd ook het spel op universiteiten steeds ruwer, vooral door het harde spel op enkele colleges in Noord-Carolina. Toernooiorganisatoren Will Deaver en Charles Kerr bogen zich over dit probleem en kwamen in 1997 met een aangepaste versie van de spelregels, de zogenaamde Callahan Rules met daarin plaats voor een passieve observer. Deze Callahan Rules vielen erg goed onder de studenten en twee jaar later werden deze regels grotendeels overgenomen door de UPA in de volgende versie van hun spelregels. Vanaf die tijd waren observers opnieuw gemeengoed in de Amerikaanse clubscene en werden ze steeds meer geaccepteerd.
1997. De jury bij Freestyle
Vanaf de heropleving van freestyle tijdens de Eurowave, begonnen door het succes van freestyle tijdens het Paganello strandtoernooi in 1997, is de opzet van de jury ook licht aangepast. Net als bij de andere frisbeesporten is er geen aparte of professionele scheidsrechter, maar een jury van negen andere spelers. Deze jury wordt continu aangepast, als spelers zelf ook moeten spelen. Van deze negen juryleden letten er drie op de moeilijkheid van de trucs, drie op de uitvoering van die trucs en drie op de artistieke impressie. En het systeem van jureren lijkt in grote mate op dat van kunstschaatsen.
2000. Grote spelregelwijzigingen
In 2000, na het WK voor clubs in Schotland, was de hoogste score voor een officiële wedstrijd al terug gegaan van 21 naar 17 punten. Er kwamen langzamerhand meer spelregelwijzingen, vaak ingegeven door een streven om de spelregels van de WFDF en USA Ultimate iets meer te stroomlijnen. Zo werd in 2015 die hoogste score verder terug gebracht en sinds dat jaar is een ultimate wedstrijd dus tot 15 punten. Daarnaast besloot de wereldbond zonder overleg vooraf noch aankondiging in 2017 om de open divisie voortaan men’s te noemen, net als in Noord-Amerika. Toen dit echter in de rest van de wereld tot grote ophef leidde, werd die beslissing anderhalf jaar later weer terug gedraaid en zo heet die divisie tegenwoordig dus gewoon weer open.
2008. Standaard Spiritformulier, spelregeltesten en handsignalen
In 2008 nam de wereldbond een door BULA ontwikkeld Spiritformulier in gebruik waarmee teams elkaar na een wedstrijd moesten scoren op vijf onderdelen : Regelkennis, Fouten en Lichaamscontact, Eerlijkheid, Positieve Attitude en -in eerste instantie- een Vergelijking van de SotG van de twee teams. Een 2 per categorie en (5x2=) 10 punten was daarbij een gemiddeld cijfer voor een normale wedstrijd. Vrij snel werd die laatste categorie veranderd in Communicatie. En dat Spiritformulier wordt nu nog steeds gebruikt. Vaak onderbelicht is dat je dit Spiritformulier ook kunt en zou moeten gebruiken om het eigen team af en toe een tussenbeoordeling te geven. In 2012 ontwikkelde de WFDF twee online spelregeltesten, een standaard en een geavanceerde versie, en vanaf 2013 waren deze testen verplicht voor (Spirit) captains, internationale (jeugd-)spelers en coaches. De test is geldig voor anderhalf jaar en moet dus vaak worden herhaald. Alle personen die deze test hebben gedaan staan in een digitale database en kunnen zo ook worden gecontroleerd. Ook in 2013 introduceerde de wereldbond een set met handsignalen die spelers voortaan moesten gebruiken, zodat andere spelers op en buiten het veld, maar ook commentatoren en toeschouwers sneller wisten wat er aan de hand was na een call.
2009. Game advisors
Op aandringen van het IOC die niet geloofde dat een teamsport zonder scheidsrechter op hoog niveau bestaansrecht had, bedacht de WFDF al voor de World Games van 2009 de zogenaamde ‘game advisors’, een soort observers maar dan zonder besluitrecht. Game advisors mochten eerst slechts regels uitleggen, adviseren over de call en proberen discussies te versnellen, maar de beslissingen van calls bleven bij de spelers. Omdat enkele IOC-bestuurders enthousiast waren over deze GA’s en erkenning van het IOC voor ultimate eraan zat te komen, experimenteerde de WFDF tijdens de WK’s van 2014 (clubs) en 2015 (U23) verder met de game advisors. De WFDF vond het experiment geslaagd en GA’s werden daarna op alle World Games en wereldkampioenschappen ingezet, verplicht voor alle gefilmde wedstrijden en (halve) finales, hoewel ze soms ook bij andere wedstrijden werden ingezet, zodat meer teams en spelers aan deze extra wedstrijdfunctionarissen konden wennen. Groot probleem voor de wereldbond werd wel de training vooraf van de GA’s en de extra kosten voor de deelnemers die het meedoen van de game advisors met zich meebracht. Bovendien werden gaandeweg de taken van de GA’s iets uitgebreid met bijvoorbeeld actieve calls over in/uit en up/down, al is daar op veel plekken wel kritiek over, vooral in Europa. De EUF heeft trouwens al die jaren haar kampioenschappen voor jeugd, masters, clubs en landenteams zonder game advisors gespeeld, omdat het bestuur van die bond gelooft in de kracht van zelfregulering en Spirit of the Game.
2012. Referees in semiprofessioneel ultimate
Sinds 2012 maakt de AUDL ( en later ook de MLU ) wel gebruik van echte scheidsrechters. De leiding van de league hoopte met haar ‘product’ ook steeds meer neutrale toeschouwers aan te trekken en in Noord-Amerika is men nu eenmaal erg gewend aan zo’n derde partij in een zwart-wit gestreept shirt. Bovendien zorgden de referees ervoor dat er geen discussies zouden zijn, zoals in het normale ultimate. Deze scheidsrechters zijn uitgerust met fluitjes. Bovendien tellen zij (stil) de stall-count van zeven tellen en geven zij de veelal yardage-straffen die gelden in de league. De SotG is nog wel terug te vinden in de zogenaamde Integrity-rule waarbij een speler een beslissing van de scheids kan terugdraaien, maar alleen in zijn eigen nadeel. De eerste jaren waren de referees in de league(s) van abominabel niveau, maar langzamerhand worden ze beter getraind en hebben ze al jaren ervaring, dus vallen ze steeds minder uit de toon. In de PUL en de WUL wordt trouwens gebruik gemaakt van observers zoals in het reguliere Amerikaanse ultimate.
2014. SotG time-out
De WFDF kwam in 2014 met een extra mogelijkheid om een ontsporende wedstrijd terug te pakken, de zogenaamde Spirit of the Game time-out. Als Spiritcaptains of captains vonden dat een game de verkeerd kant op ging, konden zij in overleg een extra time-out afroepen waarbij de twee teams in een cirkel bij elkaar stonden, terwijl de captains en eventueel coaches overlegden wat te doen. Sinds het EUC in 2015 en vooral ook op EYUC 2016 werden deze in Europa toegepast. Bovendien heeft de EUF sinds EUCF 2018 gepropageerd om een SotG stoppage zo nodig vroegtijdig in te zetten, vaak met veel succes. En vanaf EUC 2019 stelde de EUF ook een Spiritcirkel voor de wedstrijd verplicht, waarin teams vooraf konden aangeven hoe zij het spel spelen en waarin mogelijke problemen uit de historie tussen beide teams aangehaald konden worden. De Europese bond meende daarmee de grootste problemen vóór een wedstrijd uit de lucht te kunnen halen. Tot slot vanaf EUCF 2021, nadat het al jaren gebeurde in de Belgische competitie, werd teams door de EUF aangeraden om voor de Spiritcirkel na een wedstrijd eerst even met de eigen ploeg bij elkaar te komen, om zo af te spreken welke thema’s terug moesten komen in de Spiritspeech tijdens de cirkel.
2023. Een speciaal jaar
In 2023 gold al een paar jaar zowel bij WFDF als EUF dat spelers videobeelden of foto’s van fotografen aan de zijkant mochten gebruiken om beslissingen over calls te maken of bij te stellen. Tijdens WUCC 2022 in Cincinnati hadden beide gestreamde velden bijvoorbeeld een groot scherm en konden spelers vanuit het veld heel even naar een replay kijken. Helaas werd EUC open finale van 2023 in Limerick ontsierd door een veelheid aan calls met daarna ook steeds weer videobeelden bekijken. Dat kwam in principe door een gebrek aan vertrouwen dat beide teams - GB en België - in elkaar hadden. In een paar gevallen werd zelfs na het bekijken van de beelden besloten de schijf alsnog terug te zenden. Zo werd bijna 13 minuten speeltijd van een in principe hoogstaande eindstrijd weg gegooid. De EUF reageerde bijna meteen en besloot het nakijken van videobeelden voor spelers in het veld te verbieden. Wel mocht er na een call van elk team één speler komen kijken op de monitor om de spelers in de call op het veld te kunnen helpen. Deze nieuwe regel werd vervolgens met groot succes toegepast op de volgende Finals in Wroclaw. Op US Nationals eind oktober ging het echter nog veel meer mis door een grove fout van een observer. Tijdens universe point van de kwartfinale tussen DiG en Truck Stop werd de frisbee in principe al voor een goal gevangen door een Boston-speler, maar bijna meteen ook uit zijn handen geplukt door een verdediger van Washington. Tijdens de live uitzending was het nauwelijks te zien en de observer oordeelde ‘geen strip’. Er werd meteen doorgespeeld en Truck Stop scoorde bij de aansluitende aanval het winnende punt. Echter op slow-motion beelden van de beroemde fotograaf Nathan Kolakovic was duidelijk te zien dat de DiG-aanvaller de schijf echt in zijn handen had, voordat de TS-verdediger hem eruit rukte. Uiteraard wilde USA Ultimate geen precedent scheppen en de zege omdraaien. Truck Stop ( met onze Ben Oort ! ) ging door naar de semi om uiteindelijk ook het toernooi te winnen, maar een klein asteriskje zat er natuurlijk wel aan die titel.
